• Muzikale lezingen
  • Online Publicaties
    • Boeken/ books
  • Audio/Video
    • Meditatief
  • Don’t read Dutch?
  • Over mij
    • Biografie
  • Contact

Frits de Lange

~ onderzoeker | schrijver | spreker

Maandelijks Archief: juni 2007

Versmalbrugge

30 zaterdag jun 2007

Posted by Frits de Lange in Categorieën

≈ Geef een Reactie

Bien étonné de me trouver ensemble…. In een polemisch artikel (1) (2) in Trouw van 30 juni trekt Matthias Smalbrugge ten strijde tegen het driemanschap Kuitert, Holtrop en De Lange, ‘de drie heren’, die in hun opruimwoede (een vorm van ‘gereformeerde zelfdestructie’) gezamenlijk afscheid van de klassieke voorstelling van een persoonlijke God nemen en daarmee eigenlijk ook van de theologie.

Leuk stuk, met vaart geschreven, en – als men wat door de retoriek heen leest – het situeert het debat eens op een ander, beter niveau dan dat van de ketterjacht. In zijn zucht naar polemiek versmalt Smalbrugge de zaken, maar hij opent wel een discussie die hout snijdt.

Er zit een hoop Don Quichotterie in zijn betoog. Kuitert, Holtrop en ik worden gemakshalve maar even op één hoop geveegd. Meer nog (ere wie ere toe komt): Holtrop en ik worden beide rücksichtlos tot Kuitertianen verklaard. ‘God en geloof zijn gedachtenspinsels waarmee geen enkele werkelijkheid correspondeert. Nu ja, onze eigen wens- en droomwerkelijkheid.’ Het wordt mij in de mond gelegd terwijl ik het niet uit mijn pen zou kunnen krijgen (heeft hij mijn verhaal in de bundel wel gelezen?). Tja, dat wordt dan gemakkelijk polemiseren….

Nee, dan even het echte punt dat Smalbrugge aansnijdt. Hij brengt twee aspecten van het christelijke Godsbegrip ter sprake, die moeilijk met elkaar te verenigen zijn. Ik noem ze maar even zo: de kentheorie en de liefde. Ten aanzien van beide beweert hij dan dat we het persoonsbegrip niet kunnen missen. Of op zijn minst: dat het beslist nog langer mee kan.

Smalbrugge vertroebelt de discussie door van Kuitert, Holtrop en mij en bloc subjectivisten te maken, die in hun afscheid van een objectivistisch misverstaan van God zeggen dat God (‘niets anders’) een bedenksel is. Meer dan twee smaken zijn er in de kentheorie van ‘deze drie heren’ blijkbaar niet: er zijn slechts constructivisten (we maken onze werkelijkheid zelf in onze taal en verbeelding) en er zijn realisten (ons spreken refereert aan een van ons spreken onafhankelijke werkelijkheid). Wil je het laatste niet (en daar passen ‘de heren’ voor), dan ben je veroordeeld tot het eerste.

Maar, zegt Smalbrugge dan, daarin vergissen zij zich. Er is wel degelijk nog een derde optie. Die is wijsgerig wel moeilijk uit te leggen, maar de christelijke Godservaring nodigt er wel toe uit.

Ik denk dat Smalbrugge gelijk heeft: beide wegen leiden uiteindelijk tot niets. De subjectivist blijft kentheoretisch met zichzelf alleen over, de objectivist heeft tenslotte wel een bestaande God, maar geen band met Hem. Is er dan niet een Derde Weg, een manier om de winst van beide (nabijheid én realisme) te incasseren, zonder ten onder te gaan aan hun tekorten? Een realistisch constructivisme? Een subjectivistisch realisme?

Met iedereen die daarnaar op zoek wil, ga ik graag mee.

Smalbrugge doet dat blijkbaar, en vindt mij dus aan zijn zij.

Ook hij wil niet objectivistisch over God spreken. Als hij kiezen moet (maar hij wil dat niet), dan maar in het subjectivistische kamp. De transcendente God is immers geen ding onder de dingen. Maar hij is ook geen – zoals Kuitert dan maar beweert, omdat hij geen andere optie meer heeft – verzinsel. Hij is geen object, hij is geen subject, hij is …. persoon.

Die term moet je dan niet in de moderne, objectivistische zin van het woord verstaan: een persoon als een objectieve werkelijkheid, maar in de klassieke zin van het woord: als persona, personage. Een manier van zeggen, om onder woorden te brengen dat je God wel ervaart, maar alleen in bepaalde rollen, nooit vast te leggen. Er komt drama, narrativiteit in het verhaal. God verhult zich in en achter ons spreken over ‘God’, zonder erin
op te gaan. Dat is de zin ook van de triniteitsleer: Vader, Zoon en Geest als
rollen van God.

Smalbrugge schrijft dan: ‘De rollen die je Vader, Zoon en Geest kunt noemen – ze hadden evengoed andere namen kunnen dragen. Die klassieke namen komen uit de Bijbel, maar er is geen enkele dwingende reden om je daartoe te beperken. Wat mij betreft spreek je bijvoorbeeld over Geest en Ziel, animus en anima – het staat allemaal ter discussie.’

Persoonlijk (vader en zoon), onpersoonlijk (geest en ziel) over God spreken – het kan allemaal als het maar helpt om de ervaring van de (telkens weer ontglippende) Godservaring onder woorden te brengen. ‘Het staat allemaal ter discussie.’ Kijk, dat is nu taal naar mijn hart. Matthias, welkom in het kamp van de realistische subjectivisten!

Aan ons tentatieve spreken over God als ‘persoon’ beantwoordt niet ergens de werkelijkheid van een Godspersoon, maar het is een manier van zeggen om de ervaring van nabije liefde uit te drukken die wij aan Hem (maar hoezo: Hem?) opdoen.

‘Iemand als persoon ervaren’ is dan een wijsgerige manier om over de liefde te spreken. Niets minder, maar ook niets meer. ‘God als persoon ervaren’, idem dito – maar dan voor een liefde die alle verstand te boven gaat. De ervaring is werkelijkheid, de taal slaat er zo goed mogelijk een slag naar.

Dat is waarlijk religieuze theologie. Die kant moeten we op, beweerde ik ook zelf onlangs nog voor PKN-predikanten. (Zie ‘God is emotie’ – hoezo de theologie vaarwel gezegd?). Taal naar mijn hart.

Maar om verder te komen in een debat over de persoonlijke God moeten eerst die wiekende windmolens eens weg.

Interview ‘Verum Bonum Pulchrum’, Radio 5

24 zondag jun 2007

Posted by Frits de Lange in ouderdom, ouderen, senioren

≈ Geef een Reactie

Een filosofisch interview naar aanleiding van mijn boek De mythe van het voltooide leven, uitgezonden op Radio 5, zondag 17 juni, in het programma
Verum Bonum Pulchrum. Met vogels, vrolijk kwetterend op de achtergrond……

Zoek in berichten op deze site

In alles tot het uiterste – Simone Weil

“… beknopt en bewonderenswaardig helder…” 

Filosofie Magazine

“Een prettig eerlijke biografie…”

“…een fijne kennismaking met Weils leven en denken….”

“De Lange kent duidelijk de weg in Weils oeuvre…”

Trouw****

Voor meer recensies van het boek, klik hier.

Een muzikale lezing rond Simone Weil? Dat kan. Zie onder LEZINGEN

 

Academie op Kreta

SEIZOEN 2025 – 2026

Een week terug naar de essentie op een plek met betekenis.

De filosofieweek van 19 t/m 25 oktober 2025,  ‘Ik heb het zó zwaar.’ Filosoferen met tegenslag is inmiddels ook volgeboekt.

Van 20 t/m 25 september 2026 verzorg ik opnieuw een week. Ik denk nog na over het thema. (Er kan al wel geboekt worden.)

Hans Rutten van de Academie op Kreta maakte in 2016 een mooie impressie van de filosofieweek van dat jaar over pelgrimage.

“Hard werken op Kreta…” Hieronder een indruk van hoe ik daar zelf zo’n week beleef:

https://www.youtube.com/watch?v=_78FtoY_aek

Eindelijk volwassen

Eindelijk volwassen. De wijsheid van de tweede levenshelft, Ten Have 2021.

Voor recensies, zie op deze site, onder BOEKEN

Een (muzikale) lezing n.a.v. dit boek? Dat kan. Kijk bij LEZINGEN

Een impressie:

https://www.youtube.com/watch?v=mg4zcT0pheo

Overweldigend

Overweldigend. Leven met wat je niet in de hand hebt (Ten Have 2023)

Het boek stond op de longlist voor de Socratesbeker 2023, de prijs ‘voor het prikkelendste filosofieboek’.

Voor recensies, zie op deze site, onder BOEKEN.

Een muzikale lezing over dit boek? Dat kan. Kijk bij LEZINGEN.

AGENDA Muzikale lezingen 2025 – 2026

EINDELIJK VOLWASSEN

24 april STAVOOR 2025 – Pensioen in Zicht

16 mei 2025 Aerdenhout (klooster Alverna)

9 oktober 2025 STAVOOR – Pensioen in Zicht

5 november 2o25 STAVOOR – Pensioen in Zicht

1 februari 2026 Walkartgemeenschap Zeist

OVERWELDIGEND

9 april 2025 Aalsmeer (Open Hofkerk)

16 november 2025 Borne (Filosofiecafé Twente)

29 maart 2026 Lelystad (theater Posa VGF)

Simone Weil. Levenswijsheden

Simone Weil.Levenswijsheden (Kok Utrecht, 259 blz)

BOEKEN

 

Considering Compassion. Global Ethics, Human Dignity, and the Compassionate God. EDITED BY Frits de Lange, L. Juliana Claassens

The question at the heart of this book is whether the Christian legacy provides us with sources of moral imagination needed to guide us into the global era. Interested? Click here.

Heilige Onrust. Een pelgrimage naar het hart van religie. Ten Have 2017, € 17.90. Bestellen? Klik hier.

Lees de recensie in dagblad Trouw : ‘uitstekend onderbouwd afscheid van de hemel als ode aan het leven’

en Taede Smedes’ recensie op nieuwwij.nl: ‘Geloof hoeft niet meer over God te gaan.’

De Gereformeerde Bond was niet blij met het boek.

LOVING LATER LIFE. An Ethics of Aging. Eerdmans Grand Rapids 2015, prijs $ 19.00 Bestellen? Klik hier.

Read Robert Cornwall’s REVIEW, or what Marie-Jo Thiel writes (in French) about it in the CEERE newsletter (p.4).

Review door Robert Morgan in: Interpretation. Journal of Bible and Theology, 2018 (3), 357-358.

Review in Tijdschrift voor Geneeskunde & Ethiek, jaargang 26 – nr. 2 – 2016, p. 65, by Marcel Olde Rikkert

Review van James Childs Jr. in: Journal of Lutheran Ethics, Volume 16, Issue 4​ (April 2016)

Bob Cornwall, auteur/historicus, blog August 31, 2015.

Zorgethiek.nu (Paulien Cozijnsen)

Dolores L. Christie, in: Journal of the Society of Christian Ethics, 38 no 1 Spr – Sum 2018, p 214-216

Licht en zwaar. Voor zwevers en andere spirituelen. Kok Utrecht 2013, prijs € 9,95 Bestellen? Klik hier.

Taede Smedes schreef een mooie review van het boekje op zijn website.

In andermans handen. Over flow en grenzen in de zorg. Meinema Zoetermeer 2011, prijs € 13,50 Bestellen? Klik hier.

Waardigheid – voor wie oud wil worden, Uitgeverij SWP Amsterdam, € 21,50. Bestellen? Klik hier.

De mythe van het voltooide leven. Over de oude dag van morgen, Uitgeverij Meinema, Zoetermeer. Het boek is uitverkocht. De integrale tekst staat nu hier.

Een kritische bespreking door Frans Vosman.

Het boek is uitverkocht. De integrale tekst staat nu hier.

 

MEEZZ (website & impressie)

Klik op de foto

TAGWOLK

#dans ageism AOW ariadne babyboomers Bonhoeffer christelijke ethiek compassie corona covid 19 virus ecologie ethiek euthanasie geluk generaties God hoop identiteit klimaatcrisis labyrint leiderschap levenseinde levensloop lichamelijkheid liefde mystiek ouderdom ouderen ouderenzorg overweldigend palestina pelgrim pelgrimage pensioen resonantie Simone Weil spiritualiteit theologie voltooid leven vrije keuze waardigheid zingeving zorg zorgethiek zwitserleven

Princeton CTI 2012

In 2012 bracht ik een sabbatical door in Princeton aan het Center for Theological Inquiry. Hier de blog die ik toen bijhield.

Proudly powered by WordPress Thema: Chateau door Ignacio Ricci.