Auteur Archief: Frits de Lange

De pelgrim als nieuwe toerist

Uitgelicht

Posted by in Categorieën

≈ Geef een Reactie

Tags

, ,

Volzin, november 2020, #11

Ik ben echt geen globetrotter, maar verheugde me dit voorjaar enorm op een conferentie in Oxford, een cursus op Kreta, een kerkdienst in Parijs, en in de zomer een vakantie naar Schotland. Het werd alleen de Veluwe. Hoeveel geplande reizen hebt u het afgelopen half jaar niet kunnen maken? De toerisme-industrie is ingestort. Zes maanden na het begin van de coronapandemie vliegt slechts de helft van de vliegtuigen, halfgevuld. Internationale reizigers zijn van inkomstenbron veranderd in potentiële besmettingshaarden. 

Groener, bewuster reizen

Zal het ooit weer business as usual worden? Alleen de KLM denkt het, geholpen door de miljardensteun van minister Hoekstra: over drie jaar hoopt ze weer evenveel te vliegen als voor de coronacrisis. 

Maar de KLM verstaat de tekenen des tijds niet. Want het roer moet om. Wereldwijd zullen we radicaal ons reisgedrag moeten herzien om van het virus af te komen. En als deze crisis ons daarvan niet overtuigt, dan wel die andere, de klimaatcrisis, waarvan de ernst zich steeds nadrukkelijker opdringt. Bij onveranderd gedrag zullen er in 2030 jaarlijks 1,8 miljard toeristen over de aardbol zwerven, schat de UNWTO, de mondiale toerisme-organisatie, en 5,3% van alle menselijke CO2-uitstoot voor hun rekening nemen. En dan hebben we het nog niet eens op de aanslag die ze plegen op cultureel erfgoed en locale eco-systemen. De toerist brengt geld in het laatje, maar laat tegelijk een spoor van vernieling na. Omdat de stranden van Bali zo enorm vervuild zijn, noemen ze de regentijd daar nu het ‘plasticseizoen’.

Lees verder »

Ouderen moeten maar een stapje terug doen zolang de pandemie duurt, of kun je dat niet van ze vragen?

Uitgelicht

Posted by in Categorieën, corona, ethiek, ouderdom, ouderen, Voorpagina

≈ Geef een Reactie

Tags

, , , ,

Als ouderen de openbare ruimte mijden, hebben jongeren meer ruimte om hun leven te leiden en de economie op gang te houden tijdens de pandemie. Goed idee? Discriminatie, vindt ethicus Frits de Lange. Medisch ethica Heleen Dupuis vindt dat overtrokken. ‘Ouderen moeten gewoon een stapje terugdoen.’

Een dubbelinterview op afstand Marc van Dijk, Trouw (Katern Tijdgeest), 17 oktober 2020.

Er is in het nationale ­debat over de corona-pandemie van meet af aan een oneigenlijk element geslopen, vindt ethicus Frits de Lange: ouderen worden weggezet als problematisch. Dat begon volgens hem met de uitspraken van Marianne Zwagerman en Jort Kelder in het voorjaar. Telegraaf-­columnist Zwagerman schreef: “Het dorre hout wordt gekapt, misschien een paar maanden eerder dan zonder virus. Moet iedereen die nog in de bloei van zijn leven zit daar alles voor opofferen?” Jort Kelder zei: “We zijn 80-plussers die te dik zijn en gerookt hebben nu aan het redden. Hoeveel economische schade is het redden van mensen die anders twee jaar daarna doodgaan waard?”

Lees verder »

Mogelijkheidsmensen

Uitgelicht

Posted by in spiritualiteit

≈ Reacties uitgeschakeld voor Mogelijkheidsmensen

Ik hoop op veel krachtige mogelijkheidsmensen. Mensen die zich niet neerleggen bij het sombere toekomstscenario van een oververhitte, onleefbare planeet, maar op grond van de feiten denken: “ach, het kan waarschijnlijk toch ook nog anders?”

[Column De Verwondering 2020 #3]

Sinds een jaartje heb ik een moestuin. Een lapje grond van niks, het mag geen naam hebben. Al zijn de boontjes om te smullen, ik geloof niet dat ik ooit groene vingers zal krijgen.

Lees verder »

The Existential Gravity of Ageing (Oxford May 2020)

Uitgelicht

Posted by in ouderdom, ouderen, Video, Voorpagina

≈ Geef een Reactie

Tags

, , ,

The lecture should have been presented in Oxford, at an Interdisciplinary Conference of the McDonald Centre for Theology, Ethics and Public Life on Ageing & Despair. Towards Patience and Hope for Health and Care, 27 – 29 May 2020. The event was cancelled but has been miraculously transformed by the organizers into a A Virtual Interdisciplinary Conference. All speakers (among whom also my Dutch colleague Els van Wijngaarden) presented their contributions in video presentations online.

Nederigheid – een rehabilitatie

Uitgelicht

Posted by in Categorieën

≈ Geef een Reactie

Tags

,

Column De Verwondering #2 2020

Op de drempel naar de moderne samenleving werd de eigenschap die eeuwenlang als de kroon op de christelijke deugden werd beschouwd, door David Hume (1711 – 1776) misprijzend als ‘monniksdeugd’ afgedaan. 

De heilige Benedictus van Nursa had in de zesde eeuw in zijn kloosterregel de nederigheid aan alle Middeleeuwers aangeprezen als een ladder met twaalf treden, een weg tot zaligheid, maar vandaag wil niemand dat trapje nog op. Voor Friedrich Nietzsche was nederigheid het product van christelijke zelfhaat. Je bent een zondige niksnut in de ogen van God, een onderkruipsel – gedraag je zelf er dan ook naar, was de ziekmakende christelijke boodschap. Ook al zeggen we het niet meer zo kras, een nederig mens is vandaag al gauw een sneu iemand met een laag zelfbeeld. Je zelf klein maken is jezelf kleineren. Je kunt beter luidruchtig ‘kijk, hier ben ik’ zeggen dan jezelf wegcijferen. 

Lees verder »

Een kwestie van beschaving (Column Gerōn, juni 2020)

Uitgelicht

Posted by in Categorieën

≈ Geef een Reactie

Tags

, ,

De coronacrisis treft met name ouderen. Voor ethici betekent dat werk aan de winkel. Eerst kwam de vraag wie er wel en niet nog op de intensive care mag (een leeftijdsgrens voor zeventigplussers?), daarna of ouderen niet een ophokplicht hebben bij het heropenen van de samenleving. Moeten jongeren niet de ruimte? 

Ouderendiscriminatie ligt op de loer en ik heb een instinct ontwikkeld dat alarm slaat waar en wanneer ik het ruik. Ik was dan ook wel blij dat op 12 mei ChristenUnie, Omroep Max en KBO-PCOB met een manifest aan de bel trokken.  “Er klinken in deze crisis echter steeds vaker pijnlijke woorden over onze senioren.” De opstellers verwijzen naar columnisten voor wie kwetsbare ouderen ‘dor hout’ zijn dat nu gekapt wordt, naar economen en politici die een 60-min-samenleving bepleiten of leeftijdsgrenzen bij het heropenen van de horeca.  “Nog even en onze ouderen zijn het blok aan het been van de rest van de samenleving. Voor ons is dat een huiveringwekkende en onaanvaardbare gedachte.”

Lees verder »

Offers

Uitgelicht

Posted by in Bonhoeffer, corona, ethiek, zorgethiek

≈ Geef een Reactie

Tags

,

Ethiek & Corona (Trouw, Letter & Geest, 9 mei 2020)

‘In normale tijden sluimert de ethiek; als de gemeenschap uit elkaar valt en de orde bedreigd, wordt zij wakker’, merkt de in deze maand breed herdachte theoloog Dietrich Bonhoeffer (1906 – 1945) midden in de oorlog op. Hij was in 1943 bezig een ethiek te schrijven met het nemen van verantwoordelijkheid als leidende gedachte, toen de nazi’s hem vanachter zijn schrijftafel plukten, hem gevangenzetten en ter dood brachten. 

Ik moet aan hem denken, nu we op voet van oorlog met een onzichtbare vijand zijn. De coronacrisis heeft de ethiek wakker geschud. 

Lees verder »

Vijf over twaalf

Uitgelicht

Posted by in Categorieën, religie

≈ Geef een Reactie

Column PThUnie 2020 #1

Alles is er ‘huge’: de hotels, het congrescentrum, de massa conferentiegangers. Elk jaar eind november verzamelen zich duizenden theologen en godsdienstwetenschappers in een van de grote steden in de VS voor het jaarlijkse congres van de American Academy of Religion. Dit jaar in San Diego, dicht bij de Mexicaanse grens. Onder die pakweg 20.000 congresgangers is ook een aanzienlijk deel van buiten de VS. Ze presenteren in honderden parallelle sessies hun onderzoek, luisteren naar de big shots in hun vak, bezoeken de gigantische boekenmarkt waar uitgevers hun nieuwe titels presenteren. En ze netwerken in de wandelgangen (“So good to see you again!”) of doen zaken tijdens de lunch. Het is een Amerikaans gebeuren, maar wil je weten wat er wereldwijd speelt in de studie van religie, dan snuif je daar de thema’s op die in de lucht hangen.

Lees verder »

BNR’s Big Five

14 vrijdag feb 2020

Posted by in Video

≈ Geef een Reactie

Nederland van 20 miljoen mensen

We moeten anders naar ouderdom gaan kijken. Een vijfde tot een kwart is 60 plus als we straks met 20 miljoen zijn, en die scheve verhouding kan de sociale cohesie onder druk zetten als we niet nu al iets doen.

Op 13 februari 2020 was ik een uur te gast op BNR nieuwsradio. Het interview is terug te luisteren op:

Bonhoeffer, icoon van moed en menselijkheid (Trouw, L&G, 8 februari 2020)

Uitgelicht

Posted by in Bonhoeffer, theologie

≈ Geef een Reactie

Tags

Op 5 april 1943 wordt de theoloog Dietrich Bonhoeffer (1906 – 1945), samen met zijn zwager, de jurist Hans von Dohnanyi en zijn zuster Christine, door de Gestapo gearresteerd en vanuit de villa van zijn ouders in de gegoede Berlijnse wijk Grunewald overgebracht naar de militaire strafgevangenis in Tegel. Cel 92 op de derde etage, het contrast met thuis kon niet groter: drie bij twee meter, een hoog raam waardoor alleen de wolken te zien zijn, een brits, een tafel, stoel en een toiletemmer.

Lees verder »

Identiteit als onteigening. Zelfverlies en ouder worden (Volzin 2020 2#)

Uitgelicht

Posted by in levenseinde, levensloop, ouderdom, ouderen, ouderenzorg, senioren, spiritualiteit, voltooid leven

≈ Geef een Reactie

Tags

, ,

Voorjaar 2008 – we organiseerden een studiedag op de Theologische Universiteit, toen nog in Kampen, over het thema ‘goed oud worden’. Renée van Riessen leverde er een filosofische bijdrage. Het was een wat ongemakkelijk betoog dat schuurde met het thema van de dag, en misschien is het daarom zo bij me blijven hangen. Neem nu zo’n begrip als ‘goed oud worden’, zei ze. Is het geen interne tegenspraak – een houten ijzer, een vierkante cirkel? Kun je ooit goed oud worden?

Lees verder »

‘Een onvoorwaardelijke liefde voor het leven’ Over Simone Weil (Volzin, december 2019)

Uitgelicht

Posted by in Categorieën

≈ Geef een Reactie

Tags

Wat kunnen wij weten? Wat mogen wij hopen? Wat moeten we doen? Dat zijn de eeuwige vragen van de filosofie. Elze Riemer geeft in deze jaargang van Volzin het antwoord van twaalf ‘denkers van nu’ en legt daartoe haar oor te luisteren bij kenners. In de laatste aflevering Frits de Lange over Simone Weil: “Ze had een compassie zonder grenzen, omdat ze niet de illusie had dat haar persoon iets voorstelde.”

Ze laat zien hoe je tegelijkertijd lucide kunt zijn, de wereld zonder illusies tot je kunt nemen, én kunt geloven in de liefde.

Lees verder »

Ik ben oudere-in-opleiding (Trouw, L&G, 5 oktober 2019)

Uitgelicht

Posted by in levenseinde, levensloop, ouderdom, ouderen, ouderenzorg, senioren, zorg

≈ Geef een Reactie

Trouw legt met ‘De yep van tegenwoordig’, een onderzoek naar de vitale zestigers en zeventigers, een lacune bloot in de maatschappelijke beeldvorming: voor vitale ouderen hebben we eigenlijk geen goed verhaal. Ze zijn niet meer jong (met hun leesbril en nieuwe heup zijn ze de illusie van forever young wel kwijt) maar oud voelen ze zich ook nog niet. Want oud, is de gedachte, staat gelijk aan aftakelen en zorgafhankelijk worden.

Het onderzoek schetst een beeld van een nieuwe levensfase die nu door de vergrijzende babyboomgeneratie voor het eerst wordt verkend. Uitgangspunt is de gedachte dat de vitale zestigers en zeventigers zich in een aparte levensfase bevinden, voorafgaande aan de ‘echte’ ouderdom, die om nieuwe beeldvorming vraagt.

Yep (young elderly person) is wel een mooie vondst van Trouw, maar toch te trendy. Er is een nieuwe, betere naam nodig voor deze ‘jongere oudere’.

Bij dat uitgangspunt maak ik een kanttekening die uitmondt in een suggestie. Mijn kanttekening: het onderscheid tussen een derde en vierde levensfase is hoogst problematisch. We hebben geen nieuwe naam voor alleen de derde levensfase nodig, maar zitten verlegen om een goed verhaal voor heel de ouderdom. En mijn suggestie: we doen er goed aan de yep als oudere-in-opleiding te beschouwen, die begint aan een (hopelijk) lang leer- en ontwikkeltraject richting het einde.

Lees verder »

Een aardse heilige. Dietrich Bonhoeffer (1906 – 1945)

03 dinsdag sep 2019

Posted by in Categorieën, Video

≈ Geef een Reactie

Tags

Dietrich Bonhoeffer (1906-1945)

Op 9 april 2020 is het 75 jaar geleden dat de Duitse theoloog en verzetsman Dietrich Bonhoeffer door de nazi’s werd opgehangen. 
In Zin in Weekend (KRO-NCRV, Radio 5) presenteer ik hem op zondagavond vanaf 30 augustus 2019 kort in acht miniatuurtjes. Hieronder ook direct te beluisteren.

Bonhoeffer 1 “Wie ben ik?” (1 september 2019)
Bonhoeffer 2 “Ik zou de zon graag op mijn lijf willen voelen” (8 september 2019)

Bonhoeffer 3 “Je niet aan de verantwoordelijkheid onttrekken” (15 september 2019)
Bonhoeffer 4 “Midden in de aardsheid van dit leven staan” (22 september 2019)
Bonhoeffer 5 “Tot op de bodem doorleven” (29 september 2019)
Bonhoeffer 6 “Op weg naar het Messiaanse gebeuren” (13 oktober 2019)
Bonhoeffer 7 “We gaan een tijd zonder enige religie tegemoet” (20 oktober 2019)
Bonhoeffer 8 “Een nieuwe taal, volkomen a-religieus misschien” (27 oktober 2019)

De hemel: geen plek maar symbool

Uitgelicht

Posted by in Categorieën

≈ Geef een Reactie

essay Volzin, augustus 2019

“Wij beiden zijn verbaasd, hoe plat het in onze kerken wordt,” schreven mij twee  collega-theologen naar aanleiding van een kritisch essay over de hemel dat ik schreef in Trouw. “Wij zijn verbijsterd, hoe gemakkelijk al die schilders, dichters en componisten die op hun manier de lof van de hemel zongen met één krantenartikel buiten de kerk gezet worden. Wij persisteren toch maar bij onze wens, dat in onze uitvaartdienst het oude lied weerklinkt: In paradisum deducant te angeli”.

Tja, de framing van het essay was bepaald ook ongelukkig. “Eerst nam hij afscheid van de persoonlijke God. Nu zegt de protestantse hoogleraar Frits de Lange de hemel vaarwel”. Maar er stond toch echt deze titel boven: “Er is maar een leven. Dit.” Dat klinkt toch een beetje als: dood is dood. Had ik dit soort reacties niet over mijzelf afgeroepen?

Lees verder »

Jij bent mij, ik ben jou

Uitgelicht

Posted by in Categorieën, Meditatief1, spiritualiteit

≈ Geef een Reactie

Column De Verwondering, 2019 #2

Jij bent een Ander – ik heb Jou met een hoofdletter leren schrijven. De andere mens is ten diepste een Vreemde voor mij, leerde ik van filosofen als Martin Buber en Emmanuel Levinas. Laat ik niet denken dat ik jou wel begrijp en met je mee kan voelen! Jij verschilt van mij. Jij bent volstrekt transcendent voor mij en ziet mij aan vanuit de Hoogte of de Verte. Net als die Ander, die we God noemen. 

Grootse filosofie, die mij helpt om eerbiedig en respectvol met jou om te gaan. 

En toch, ik kom er een beetje van terug. Ben ik ten diepste niet meer gelijk aan jou dan we van elkaar verschillen? 

Lees verder »

Ervaren dat je leeft

Uitgelicht

Posted by in leven, Meditatief1, spiritualiteit

≈ Geef een Reactie

Column De Verwondering, 2020 #1

Ook al ben ik niet een groot zeiler, ik vind zeilen een prachtig beeld voor ons leven. Het leven vraagt om ‘stuurmanskunst’, we moeten ‘laveren’ om ‘koers’ te kunnen houden en onze zeilen zetten naar wind en golven, willen we onze bestemming bereiken. 

Je kunt met het beeld veel uitdrukken.

Ook voor de zenmeester Dōgen (1200 – 1253) was het een geliefd beeld. Maar hij buigt de metafoor van de zeiler in een onvermoede richting. 

‘Leven is als iemand die in een boot vaart. Ofschoon hij aan boord van de boot het zeil hanteert, het roer ter hand neemt en boomt, draagt de boot hem en is hij niets zonder boot. Door met de boot te varen maakt hij deze tot een boot.’ 

Lees verder »

Een lesje in ouder worden

Uitgelicht

Posted by in ouderdom, ouderen, ouderenzorg, senioren, zorg

≈ Geef een Reactie

Tags

(Essay Trouw, Letter & Geest 13 april 2019)

Dignity of the Old heet de cursus die ik geef: waardig oud worden. De cursisten zijn buitenlandse studenten die voor een jaar naar Nederland komen om een Masterdiploma te halen. Ze komen vooral uit Afrika en Azië. Jonge mensen, getriggerd door een studieprogramma over ‘menselijke waardigheid’. Dat helpt hen hopelijk om straks beter de strijd aan te kunnen binden tegen Hiv-Aids, de armoede, het religieuze geweld en de uitbuiting en corruptie, waardoor hun thuisland geteisterd wordt. Hoort daar ook een cursus over ouder worden bij? Mwah… Daar zitten ze echt niet op te wachten. Je ziet de scepsis in hun ogen op het eerste college. Is ouderdom niet ook typisch een westers thema? Ze lijken op het eerste gezicht gelijk te hebben. Voor het jonge Afrika geldt het vergrijsde Europa als het mondiale bejaardenoord. Onze gemiddelde leeftijd is rond de veertig, die van Afrikanen is de helft minder. Waarom zou je een continent dat bevolkt wordt door arme adolescenten lastigvallen met de midlifecrisis van rijke Noordelingen, bezorgd over hun oudedagsvoorziening? Worden ze nu toch weer gekoloniseerd met Europees gedachtengoed? 

Lees verder »

Ek mis myself steeds minder

Uitgelicht

Posted by in levenseinde, levensloop, Meditatief1, ouderdom, ouderen, ouderenzorg, senioren, spiritualiteit

≈ Geef een Reactie

Column, De Verwondering, maart 2019/ 1, p. 34

Wanneer je tweede levenshelft begint? Misschien als je beseft dat je ego er niet meer zo toe doet. Voor de een begint die tweede helft soms daarom al vroeg, anderen zijn er op hun oude dag nog niet aan toe. Het hangt er maar van af, wat je meemaakt en wat je doet met wat je meemaakt. 

In de eerste levenshelft moet je aan je ego bouwen en dat is maar goed ook, anders red je het niet in deze wereld. Je hebt een stevige identiteit nodig, veiligheid om de wereld aan te kunnen, en iemand die van je houdt om wie je bent. Je ego is de container waarin je dat allemaal bij elkaar houdt. Je uitvalsbasis om de rest van de wereld aan te kunnen. Daarvoor heb je een heldere omtrek en scherpe onderscheidingen nodig. ‘Dit ben ik en dat dus niet’.

Elisabeth Eybers (Tom Küsters)

Lees verder »

Een lesje interculturele gerontologie

Uitgelicht

Posted by in ouderdom, ouderen, ouderenzorg, senioren

≈ Geef een Reactie

Tags

Column, PthUnie 2019/1, p.9

Dignity of the Old heet de cursus die ik geef. Onderdeel van het ethiekprogramma in de eenjarige internationale Mastersopleiding van de PThU, jaarlijks met studenten uit Afrika en Azië. Ouderen? Dat is niet het eerste waar ze aan denken, in hun door HIV-Aids, werkloosheid of religieus geweld geteisterde land. Is ouderdom niet ook typisch een westers thema? Voor het jonge Afrika geldt het vergrijsde Europa als het mondiale bejaardenoord. En zelf oud worden? ‘Oh no!’ De prille twintiger mag er niet aan denken! Dan is hij zijn viriele kracht kwijt en is het met hem gedaan. 

Maar een gezamenlijke blik op de statistieken van HelpAge International (www.helpage.org) maakt hen snel duidelijk dat vergrijzing in de 21eeeuw ook voor hen een uitdaging wordt: ook al is de bevolkingsopbouw er (nu) nog anders, numeriek leeft het merendeel van de ouderen wereldwijd straks in Azië en Afrika. 

Lees verder »

Slow sterven (Trouw, L&G, 16-02-19)

Uitgelicht

Posted by in Categorieën

≈ Geef een Reactie

Tags

, , , ,

Mijn schoonvader overleed te vroeg. Negenenzestig was hij toen een hartstilstand hem fataal werd. Maar mijn schoonmoeder heeft zich altijd getroost met de gedachte dat haar man ‘niet heeft hoeven lijden’. Een mooie dood, al had hij later moeten komen. Als familie beaamden we dat altijd, maar het zou wrang zijn haar daaraan nu te herinneren, nu ze na vijfentwintig jaar zelf met Alzheimer in het verpleeghuis is opgenomen. Ze kan zomaar in haar slaap overlijden maar we houden er ook rekening mee dat haar langzame verval nog jaren duurt. 

Lees verder »

Niemand tot last zijn (Column De Verwondering #4 2018)

Uitgelicht

Posted by in levenseinde, ouderdom, ouderen, ouderenzorg, senioren, voltooid leven, zorgethiek

≈ Geef een Reactie

Nederland vergrijst, maar heeft er geen antwoord op. De publieke discussie over onze oude dag verengt zich tot misstanden in het verpleeghuis en wordt gegijzeld door het politieke debat over voltooid leven. Mogen we zelf uit het leven stappen op het moment dat we dat willen en mag de arts er dan bij helpen?
Onderzoeker Els van Wijngaarden ging in gesprek met vijfentwintig ouderen die expliciet aangaven dat zij klaar waren met leven en dood wilden. Zij ontdekte dat achter die doodswens een hele wereld aan ambivalente gevoelens schuilgaat. Twee gevoelens sprongen eruit: deze mensen waren eenzaam en tegelijk bang om afhankelijk te zijn van anderen.

Lees verder »

De heilige onrust van de pelgrim (Omnes, najaar 2018)

Uitgelicht

Posted by in Categorieën

≈ Geef een Reactie

Pelgrims geloven met hun voeten. Hun rugzak is hun altaar, hun reisgids hun missaal, hun wandelschoenen zijn heilige voorwerpen en hun blaren zijn hun stigmata. Geloof is aards geworden en lichamelijk.

Duizenden kiezen er jaarlijks voor om een paar weken of maanden langs eeuwenoude routes naar Santiago de Compostella, Rome of verder te lopen. Sommigen gaan op pad na een persoonlijke crisis, of als begin van hun pensioen. Ze zoeken zichzelf, het contact met de natuur, met de geschiedenis, met anderen. Anderen doen het simpelweg omdat ze het gedaan willen hebben. Wat bezielt deze nieuwe pelgrim?

Een beknopte samenvatting van het boek HEILIGE ONRUST, een pelgrimage naar het hart van religie.  Lees verder »

Wittgenstein’s hut (Column PThUnie, 2018 #3)

Uitgelicht

Posted by in spiritualiteit

≈ Geef een Reactie

Op vakantie verblijven we een paar nachten in Skjolden, aan eind van de Sognefjord, 200 km diep in Noorwegen. Ik zie op een oriëntatiepunt dat we 3,7 kilometer van de hut zitten die de filosoof Ludwig Wittgenstein daar voor zichzelf bouwde, en waar hij zijn Tractatus Logico-philosophicusen Philosophische Untersuchungenuitdacht.

Wittgenstein – als architect geschoold – ontwierp en bouwde het huisje in 1913/1914, en kwam er, tot zijn dood in 1951, meerdere malen terug. Na die tijd verviel het en tot voor kort waren alleen de fundamenten ervan nog over.

Ik had in deze vakantie boeken bij me van Thomas Merton, de monnik en mysticus.  Ook Wittgenstein had iets van een monnik en een mysticus. Lees verder »

Genadeloos (Column De Verwondering #3, 2018)

Uitgelicht

Posted by in Categorieën, christendom, theologie

≈ Geef een Reactie

‘Pas op kleine handjes wat je doet… ‘ ‘Pas op kleine voetjes waar je loopt… ‘ Pas op kleine oortjes wat je hoort…’  – zo gaat een oud, christelijk kleuterversje. Een vreselijk liedje. Het refrein eindigt met: ‘Want er is EEN in de hemel die alles ziet wat je doet.’ Drie of vier jaar ben je, en dan wordt je prille kinderziel al doordrongen van schuldbesef. Van die God mag niks. En je mag van Hem zeker geen fouten maken of domme dingen doen.

Deze God is een Alziend Oog, dat nooit eens toeknijpt. Genadeloos registreert het hoe je je belastingaangifte iets teveel in je voordeel invult, fantaseert over je mooie buurvrouw, of met een leugentje om bestwil onder een afspraak uitkomt.

Lees verder »

De Preek van de Eeuw (Column PThUnie, juli 2018)

Uitgelicht

Posted by in Categorieën

≈ Geef een Reactie

De bruiloft van prins Harry en Meghan Markie op 19 mei 2018 zal herinnerd worden als de bruiloft van de preek. Bisschop Michael Curry hield, zoals alleen Afro-Amerikaanse voorgangers dat kunnen, een meeslepend en vurig pleidooi voor de liefde. ‘Love is the way… Liefde is niet zelfzuchtig, en als ze een offer brengt, krijgt ze bevrijdende kracht en kan ze de wereld veranderen’, klonk het over de hoofden van het bruidspaar heen. Het was alsof Martin Luther King’s visioen uit 1963 (‘I  have a dream…’) weer tot leven kwam.

De bisschop stal het hart van miljoenen. En terecht. In mijn Facebook bubbel waren collega predikanten lovend en natuurlijk ook een tikkeltje jaloers. Zo zouden ze zelf ook graag een huwelijkspreek willen houden: bezield en uit het hoofd. Maar het belangrijkste was natuurlijk dat het evangelie weer eens voor een wereldpubliek had geklonken. Liefde is de weg! Jezus begon met die boodschap een revolutie in de geschiedenis van de mensheid, stelde Curry. De liefde van God is een macht die de wereld kan veranderen. Buurten en gemeenschappen, regeringen en naties, bedrijfsleven en de financiële sector – als de liefde het daar voor het zeggen krijgt is er geen armoede meer en zijn de zwaarden tot ploegscharen omgesmolten. Lees verder »

Ja!

Uitgelicht

Posted by in Categorieën, Meditatief1

≈ Geef een Reactie

(Column De Verwondering, 2018 #2)

Nee zeggen ligt ons beter dan ja. ‘Nee, ik denk er anders over dan jij.’ ‘Neen, je ziet het volgens mij verkeerd.’ ‘Neen, het is niet zoals je denkt.’ Ons neen schept duidelijkheid. We weten weer waar we staan. Als we eens ja zeggen, voegen we er meestal gauw een ‘maar’ aan toe. ‘Ja, maar…’ Neen zeggen is onze persoonlijke identiteitspolitiek: door duidelijk te markeren wie we niet zijn, zijn we tenminste iemand.

We zijn zo vertrouwd met de reflex waarmee we ons afgrenzen tegen anderen dat we niet eens in de gaten hebben dat we er een geloof van hebben gemaakt. Het neo-liberalisme is de religie van dit verinnerlijkte wantrouwen. We geven het zelfs aan onze kinderen op school mee: onderscheid je van anderen, ‘maak het verschil’! Lees verder »

Voor eeuwig zeventien (Column Gerôn, juni 2018)

Uitgelicht

Posted by in ouderdom, ouderen

≈ Geef een Reactie

Wat is jouw absolute leeftijd? Harry Mulisch – zelf voor eeuwig zeventien – kwam op het idee in de jaren zestig. „Ik bedacht me dat iedereen een ‘absolute leeftijd’ moest bezitten, die nooit veranderde. Een leeftijd die eerder wordt bepaald door emotie en karakter. Zo was het voor mij onmiddellijk duidelijk dat Jan Hein Donner, mijn boezemvriend, de absolute leeftijd van twee jaar had.” Cees Nooteboom werd in De Herenclub, de groep vrienden met wie Mulisch decennialang op maandagavond dineerde, juist op twee en zeventig geschat. Henk Hofland hield het voor zichzelf op twaalf. Kees van Kooten heb ik horen zeggen dat zijn absolute leeftijd acht was – hij kon zich moeiteloos verplaatsen in de wereld van zijn achtjarige kleinzoon. En toneelregisseur Johan Simon had het in Zomergasten over de jong overleden acteur Jeroen Willemse als iemand die met een ‘oude ziel’ geboren was. Lees verder »

Angst voor de mythe. Of de zoektocht naar de ‘historische Jezus’ (boekbespreking)

Uitgelicht

Posted by in Categorieën, Jezus, theologie

≈ Geef een Reactie

Tags

Bespreking van

Arne Jonges, Angst voor de mythe. Of de zoektocht naar de ‘historische Jezus’, Van Warven: Kampen 2018, in: Schrift. Tijdschrift over de bijbel. Jg 50, nummer 2, mei 2018, pp. 60-61.

Met Angst voor de Mythe heeft de vrijzinnige emeritus-predikant Arne Jonges een eerbetoon aan zijn grootvader, de nieuwtestamenticus G.A. van den Bergh van Eijsinga (1874 – 1957) willen brengen. Deze verdedigde de stelling dat het christendom is ontstaan uit een verlossingsmythe die in de vroege kerk werd terug geprojecteerd in de historische figuur van Jezus van Nazareth. Die Jezus, concludeerde hij, heeft nooit bestaan. Lees verder »