Posted in levenseinde, levensloop, ouderdom, ouderen, ouderenzorg, senioren, spiritualiteit, voltooid leven
Tags
Voorjaar 2008 – we organiseerden een studiedag op de Theologische Universiteit, toen nog in Kampen, over het thema ‘goed oud worden’. Renée van Riessen leverde er een filosofische bijdrage. Het was een wat ongemakkelijk betoog dat schuurde met het thema van de dag, en misschien is het daarom zo bij me blijven hangen. Neem nu zo’n begrip als ‘goed oud worden’, zei ze. Is het geen interne tegenspraak – een houten ijzer, een vierkante cirkel? Kun je ooit goed oud worden?
Lees verder »Posted in ouderdom, ouderen, ouderenzorg, senioren, zorg, zorgethiek
Tags
“Levenskunst op leeftijd. Europese visies op oud worden, zelfredzaamheid en zorg.” Conferentie 20 november 2015, PThU Groningen.
Europa’s bevolking wordt snel ouder. De sociale impact van deze demografische transitie op de sociale structuren in de lidstaten is enorm. Tegelijk wordt de verzorgingsstaat afgebouwd en wordt – zoals in Nederland – de overgang naar een participatiesamenleving bepleit. Moeten mensen meer verantwoordelijk worden gehouden voor hun eigen oude dag, ook als ze dan afhankelijk worden van de zorg van anderen? De relatie tussen publieke zorgtaken en individuele redzaamheid moet opnieuw worden herijkt. Uit welke culturele, morele en spirituele bronnen putten de verschillende Europese landen, om ons in staat te stellen een beter evenwicht te vinden tussen zelfmanagement, kwetsbaarheid en afhankelijkheid in de ouderdom? Is ‘succesvol oud worden’ iets dat je kunt leren en waarin je geschoold kunt worden? Hoe ziet een hoogbejaarde levenskunst eruit? Lees verder »
Posted in Categorieën, levenseinde, ouderdom, ouderen, senioren, zorg, zorgethiek
Tags
Een dialoog met Rudi Westendorp over weerzin tegen de ouderdom en het verpleeghuis als afvoerputje van de vergrijzende samenleving.
Uitzending gemist? bekijk ‘m hier.
Posted in Categorieën, levenseinde, ouderdom, ouderen, senioren, spiritualiteit
Tags
Een jaar of tien geleden begon ik met ‘goed oud worden’ als onderzoeksthema in de ethiek. Ik loop nu tegen de zestig en ga zo langzamerhand tot mijn eigen doelgroep behoren. Ik raakte in de ban van de vraag hoe een vergrijzende samenleving een kwade oude dag kan vermijden. Wat is goed leven als je zeventig, tachtig, negentig bent? Als prille vijftiger keek ik toen naar ouderen zoals een antropoloog kijkt naar een vreemde volksstam: met warme belangstelling, maar tegelijk met het besef: ik hoor er niet bij. Dat wordt nu anders. Ik beweeg wat bedachtzamer, daal trappen voorzichtiger af, weet nu dat de dokter artrose gewoon ‘slijtage’ noemt, en kan in mijn werk minder draaiende schoteltjes in de lucht houden dan vroeger. En soms heb ik als ik les geef aan prille twintigers ineens het gevoel van ‘opa vertelt’. Ja, ik word oud.
Ga ik nu de mooiste tijd van mijn leven tegemoet? Tien jaar geleden zou mij dat van alle kanten verzekerd zijn. In 2008 werd ‘ouder worden’ het thema van de nationale boekenweek. Er verschenen titels als ‘Ouder worden is een feest!’ Ik schreef zelf een essay over het ‘zwitserlevengevoel’. De vitale senior beheerste het beeld. De babyboomer als joyeuze levensgenieter, al dan niet met de camper op reis door Europa.
Het kan verkeren. Inmiddels is de oude dag in het publieke debat een schrikbeeld geworden. Lees verder »
28 vrijdag mrt 2014
Posted in Categorieën, ouderen, senioren
Mijn ontbijt, elke morgen: een bord havermoutpap, met rozijnen als zoetmakertje. Ik kan er racend op naar mijn werk fietsen, en tot de lunch red ik het zonder koek bij de koffie.
Nu blijkt dat ik al jaren het meest gezonde voedsel eet dat er bestaat. Althans, volgens de Voedselzandloper, de nieuwe dieet-bestseller die ik op advies van een bevriende voedselfanaat las. Dat was wel even schrikken: geen brood, pasta of rijst meer, en ook geen melk of boter meer van de koe. De bakker kan wel inpakken en Joris Driepinter (“Melk: de witte motor”) blijkt vooral een slimme promotiecampagne van de zuivelindustrie te zijn geweest.
21 vrijdag mrt 2014
Posted in ouderen, senioren, zorg, zorgethiek
Tags
Achter de bezuinigings- en overhevelingsoperatie n de ouderenzorg vindt een sociale revolutie plaats, die door de crisis misschien wel versneld wordt uitgevoerd, maar niet wordt veroorzaakt. De interne dynamiek van de moderne samenleving zelf is de werkelijke motor van deze ingrijpende reorganisatie van de verzorgingsstaat. Drie ontwikkelingen versterken elkaar. De overheid gaat haar rol steeds meer verstaan in termen van risicomanagement, de samenleving wordt voorgesteld als een verzameling van ondernemende burgers die hun eigen leven weten te organiseren, en zorg wordt beschouwd als een product of goed waarvoor ieder uiteindelijk persoonlijk verantwoordelijk is.
Met schaarse publieke middelen, een vergrijzende samenleving en een toenemende zorgbehoefte in het verschiet, is dat geen aantrekkelijk scenario. Kan het anders? Ik denk van wel. (1) De overheid moet zich dan minder als technocratisch gestuurde beleidsmachine moeten opstellen; en (2) de burger zal zich meer als subject van zorg moeten opwerpen, en niet alleen als zorgconsument; zodat (3) zorg weer kan worden gezien als wat het in een democratie werkelijk is: een publieke verantwoordelijkheid.
01 zaterdag feb 2014
Posted in ouderdom, ouderen, senioren, spiritualiteit
Tags
ariadne, babyboomers, identiteit, labyrint, levensloop, ouderen
Geen enkel leven verloopt volgens het boekje. Soms tot je geluk (je ontmoet bijvoorbeeld een late, grote liefde), soms tot je ongeluk (je wordt ziek of je partner overlijdt). Het loopt altijd anders dan gepland. Is dat erg? Het hangt er maar van af hoe je in elkaar zit. Lees verder »
18 zaterdag jan 2014
Posted in levenseinde, ouderdom, ouderen, senioren, zorgethiek
Frits de Lange houdt van het leven en wil er dan ook zuinig op zijn. De discussie over voltooid leven vernauwen we volgens hem onterecht tot euthanasie en hulp bij zelfdoding. Het gaat mensen niet zozeer om de vraag ‘dokter, verlos mij van het lijden’, maar ‘hoe voorkom ik dat ik een ellendige dood sterf?’. Het groeiende belang van zelfbeschikking in onze cultuur zet de euthanasiewetgeving onder druk, maar er zijn volgens De Lange geen goede redenen om de wet aan te passen.
10 vrijdag jan 2014
Tags
Ik werkte onlangs mee aan een serie tv-documentaires over anti-aging.Er zit veel research in verwerkt.
EEUWIG JONG wordt de komende twee weken in vier delen uitgezonden door Omroep Max. Ik zit zelf in deel 1, 2 en 4.
Afl. 1 Dinsdag 14 januari – Ned. 2 – Omroep MAX – 23:00 uur
Afl. 2 Woensdag 15 januari – Ned. 2 – Omroep MAX – 23:00 uur
Afl. 3 Dinsdag 21 januari – Ned. 2 – Omroep MAX – 23:00 uur
Afl. 4 Woensdag 22 januari – Ned. 2 – Omroep MAX – 23:00 uur
09 zondag sep 2012
Posted in Voorpagina
Het levenseinde van veel hoogbejaarde ouderen verloopt moeizaam. Als er geen initiatiefgroep Uit Vrije Wil zou zijn geweest, die in februari 2010 kwam met het Burgerinitiatief Voltooid Leven om het gesprek daarover op gang te brengen, had ze moeten worden opgericht. De zaak vraagt er immers om. De mogelijkheid om ook in de hoge, kwetsbare ouderdom de dood met behulp van medische technologie buiten de deur te houden, neemt alsmaar toe. Sterven wordt steeds minder een gebeurtenis die je overkomt, steeds meer een beslissing die je hebt te nemen. Het sterven in regie te willen nemen, hoeft dan ook niet per se als uiting van een overtrokken zelfbeschikkingsideaal te worden gezien, maar is een uiting van maatschappelijk verantwoordelijkheidsgevoel.
04 maandag okt 2010
Posted in Voorpagina
Tags
Er komen steeds meer ouderen, en de ouderen die er zijn worden steeds ouder. We vergrijzen dubbel, maar het respect voor de oude dag lijkt evenzo dubbel af te nemen. Ouderen lijken slechts als een kostenpost te irriteren of op ons geweten te werken. Ze boezemen als schrikbeeld voor onze eigen toekomst angst in. ‘Hoe houden we de AOW en pensioenen betaalbaar en drukken we de stijgende gezondheidskosten?’ is de vraag. En: ‘Eén op de vier zal in de zorg moeten werken, maar wie wil dat nog?’ Met dan tenslotte de verzuchting: ‘het verpleeghuis, ik? Hopelijk nooit!’
Zo zullen we nooit een goede oude dag kunnen garanderen voor de babyboomers en de generaties daarna. We zullen de ouderdom opnieuw moeten uitvinden, nu hij een derde van onze levensloop gaat omvatten. Lees verder »
27 zondag jun 2010
Posted in Voorpagina
Tags
Interview ter gelegenheid van de slotmanifestatie van het project ‘De Kracht van Ouderen’ , Fonds Sluyterman van Loo, 14 juni 2010
Deel !:
Deel II:
17 woensdag feb 2010
Posted in Voorpagina
Tags
Met een zorgvuldig georkestreerde mediaoffensief sloegen een aantal BN’ers op leeftijd en de NVVE de afgelopen week de handen ineen om wettelijk het recht op hulp bij zelfdoding te bepleiten. Iedereen die van nabij de moeiten van de hoge ouderdom kent, zal blij zijn met deze aandacht voor een waardig levenseinde. Nederland vergrijst dubbel. Nu is al een op de vier vijfenzestig-plussers tachtig jaar of ouder, in 2050 zullen dat er twee op de vijf zijn. Nooit eerder werden zoveel mensen zo oud. Was de ouderdom ooit een toevalstreffer, nu kun je er bijna op rekenen.
We kunnen er ons beter massaal op voorbereiden, en het NVVE-initiatief helpt daarbij. Echter, door de focus zo exclusief op hulp bij zelfdoding te richten, mist de campagne haar doel om op zijn minst twee redenen: 1. de werkelijke problematiek van het oud worden (het zoeken naar zin) wordt versluierd; 2. de echte morele vraag (het beroep op anderen) wordt aan het zelfbeschikkingsrecht ondergeschikt gemaakt.
04 donderdag feb 2010
Posted in Categorieën, ouderdom, ouderen, senioren
Tags
Verschenen:
Waardigheid – voor wie oud wil worden,
SWP, Amsterdam (Geronreeks),
ISBN: 978 90 8850 109 8 , 224 pagina’s, 1e druk 2010, € 21,50
22 woensdag okt 2008
Posted in Categorieën, ouderdom, ouderen, senioren
Tags
Moet ’onomkeerbaar verlies aan persoonlijke waardigheid’ een geldig criterium worden voor euthanasie? De Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde vindt van wel. Ethicus Frits de Lange heeft zijn twijfels. „Misschien is het zo dat de hoogbejaarden van vandaag te gemakkelijk verinnerlijken wat ze wordt aangepraat: dat je je tijd hebt gehad als je zo oud bent geworden.
02 zondag mrt 2008
Posted in Categorieën
Tags
Prijs: € 14,50, ISBN: 9789021141848, Meinema, Zoetermeer 2008
Een zwitserleven is het ideaal voor levenslustige pensionado’s die na hun zestigste nog een leuke tijd willen hebben. Na een leven lang hard werken komt het Grote, Grijze Genieten. Reizen, eten en drinken, uitgaan, jezelf verwennen – het pensioen voor de babyboomgeneratie lijkt een hedonistisch belevenisparadijs. In een tijd waarin steeds minder mensen in de hemel geloven, wensen zij zich de eeuwige gelukzaligheid nu. Ouderen willen in hun Derde Leeftijd graag onbekommerd de kroon op hun leven zetten. Maar worden we van het zwitserlevengevoel werkelijk gelukkig?
In dit essay wordt de strijd aangebonden met het Grijze Genieten. Niet alleen is een zwitserleven voor weinigen weggelegd, het deugt ook niet als ideaal. Behalve onbetaalbaar is het ouderwets, onrealistisch, onrechtvaardig, kortzichtig en oervervelend.
Een leuke oude dag is nog niet per definitie een goede oude dag. Is alleen een mooi leven een zinvol leven (geweest)?
Een voorpublicatie verscheen in Trouw, Letter & Geest (zaterdag 1 maart): ‘Voor altijd dansen in je blootje‘
(interview De Pers 11 maart 2008 door Marcel Hulspas)
Met levensverzekeraar Zwitserleven willen veel ouderen na hun pensioen uitsluitend nog het ‘zwitserlevengevoel’ ervaren: onbezorgd niks doen, tot de dood erop volgt. Wat een onzin, zegt theoloog Frits de Lange.
‘Het zwitserlevengevoel is een typisch babyboomersideaal. Babyboomers leven in feite nog als hun ouders: eerst hard werken, dan genieten. De nieuwe oudere wordt ouder, is gezonder en rijker. Maar hij denkt nog precies over de ouderdom als vroeger: hij wil van een ‘verdiende rust’ genieten. Hij heeft niet in de gaten dat de nieuwe ouderdom wel eens heel lang kan duren en dat niets doen ongelooflijk kan gaan vervelen. Wie wil er nou dag in dag uit op een terrasje zitten of eeuwig in een all inclusive resort? Je verdwijnt naar de marge van de samenleving. De volgende generaties zal hopelijk een beter evenwicht vinden tussen werk, scholing, zorg en vrije tijd en flexibeler met pensionering omgaan. Langer in deeltijd doorwerken, actiever blijven participeren aan de samenleving. En niet voor je zwitserlevenpensioen krom gaan liggen.’
U noemt het zwitserlevengevoel vals genieten. Echt genieten is iets anders. Maakt Frits de Lange dat uit?
Laat mensen genieten waarvan ze willen! Ik wil niet de moralist uithangen. Maar de opvatting van geluk die uit het ZLG spreekt is wel heel mager. Uit psychologisch onderzoek blijkt dat mensen zich pas echt gelukkig voelen als ze gewaardeerd worden door anderen, het goed zit met hun relaties, ze zichzelf accepteren wie ze zijn, en iets gepresteerd hebben waar ze met voldoening op terugkijken. Dan pas geniet je toch echt van een terrasje?
Maar iedereen mag toch dagdromen?
Idealen hebben is gezond, maar ze moeten wel aansluiten bij de werkelijkheid. Voor veel AOW-ers is het Zwitserleven onbetaalbaar. Bovendien is oud worden een hele klus, waarbij je soms alles op alles moet zetten om het verval te slim af te zijn. Het is een nieuwe levensfase, die je actief en creatief vorm moet geven om het een beetje zinnig te maken. Ik noem het ook onrealistisch omdat veel ouderen andere idealen hebben. Ze weten beter. Ze besteden hun tijd liever aan vrijwilligerswerk of aan hun kleinkinderen.’
U noemt dat gevoel een quasi-religie. Waarom?
Onze gelovige grootouders hoopten op een hiernamaals en gingen er dus van uit dat ze eeuwig zouden leven. De gemiddelde levensverwachting was vroeger veel lager dan nu, maar voor hun gevoel leefden ze oneindig lang. Hun zwitserlevengevoel begon pas in de hemel. Hun geseculariseerde kinderen zijn dat geloof in de hemel kwijtgeraakt, maar ze maken zich zulke grote illusies over het Grijze Genieten na hun pensioen, dat ik als theoloog denk: dit is niet normaal meer, dit is religieuze projectie!’
Misschien kunnen de kerken nog iets van deze nieuwe religie leren…
Het christelijke geloofsvisioen verlangt naar ‘een nieuwe hemel en een nieuwe aarde.’ Het traditionele christendom is dat laatste vaak vergeten. Het stuurde de mensen te snel naar de hemel. De stijging van de gemiddelde levensverwachting rechtvaardigt een andere, meer aardse, militante religie waarin het leven een godsgeschenk is dat je tot op de bodem moet willen leegdrinken. Ik ervaar de toegenomen gezonde levensverwachting in onze tijd als een zegen van boven. Laten we liever langer willen leven. Doodgaan kan altijd nog. De hemel wacht wel.’