Hartmut Rosa resoneert. De populaire Duitse socioloog uit Jena (geboren in 1965) krijgt veel weerklank met zijn boodschap dat er een oplossing is voor alle wereldproblemen. Hij analyseert haarscherp waar het in onze cultuur aan schort, maar hij wijst ook een uitweg. Rosa is het type denker dat ons weer een beetje moed inspreekt. Wat psychiater Dirk de Wachter doet met zijn boeken over persoonlijke zingeving, doet Rosa in de maatschappijwetenschappen: hij biedt een sprankje hoop aan een wereld op de rand van de afgrond. Rosa is een scherpzinnig socioloog, maar ook een seculiere dominee; hij biedt troost en uitzicht in barre tijden. 

Resonantie = zich laten aanspreken

Dat de vergelijking niet ver gezocht is, blijkt uit het boekje Democratie vraagt om religie, dat onlangs in vertaling verscheen. Het is een gelegenheidsgeschrift, de neerslag van een lezing voor het bisdom Würzburg in 2022. Maar reken maar niet dat Rosa zijn kerkelijk gehoor naar de mond praat, als hij beweert dat onze democratie de religieuze bronnen waaruit onze cultuur put nodig heeft om te overleven. Hij vindt in de kerkelijke traditie steun en herkenning voor zijn centrale stelling dat wij op wederkerigheid met de ons omringende wereld zijn aangelegd. Kerken houden namelijk het eeuwenoude besef levend, dat er een appèl op ons wordt gedaan dat niet aan onszelf ontspringt, maar dat ons overstijgt. God roept ons, de naaste spreekt ons aan. Dat spoort naadloos met waarom het Rosa zelf in zijn maatschappijvisie gaat. ‘De maatschappij, en zelfs de democratie, moet het vermogen bezitten zich te laten aanspreken. Ik heb geprobeerd dit vermogen te vatten met het begrip “resonantie”. Dat is niet alleen een vermogen, het is een andere houding tegenover de wereld.’