Desgevraagd, mijn reactie op het top 10 boekenlijstje van liberaalchristendom.nl, de must reads voor theologen vandaag.
Vertrouwd, maar niet de agenda van nu
Uitgelicht
Posted in christendom, theologie
Categorie Archieven: theologie
Bonhoeffer, icoon van moed en menselijkheid (Trouw, L&G, 8 februari 2020)
Uitgelicht
Posted in Bonhoeffer, theologie
Tags
Op 5 april 1943 wordt de theoloog Dietrich Bonhoeffer (1906 – 1945), samen met zijn zwager, de jurist Hans von Dohnanyi en zijn zuster Christine, door de Gestapo gearresteerd en vanuit de villa van zijn ouders in de gegoede Berlijnse wijk Grunewald overgebracht naar de militaire strafgevangenis in Tegel. Cel 92 op de derde etage, het contrast met thuis kon niet groter: drie bij twee meter, een hoog raam waardoor alleen de wolken te zien zijn, een brits, een tafel, stoel en een toiletemmer.
Lees verder »Genadeloos (Column De Verwondering #3, 2018)
Uitgelicht
Posted in Categorieën, christendom, theologie
‘Pas op kleine handjes wat je doet… ‘ ‘Pas op kleine voetjes waar je loopt… ‘ Pas op kleine oortjes wat je hoort…’ – zo gaat een oud, christelijk kleuterversje. Een vreselijk liedje. Het refrein eindigt met: ‘Want er is EEN in de hemel die alles ziet wat je doet.’ Drie of vier jaar ben je, en dan wordt je prille kinderziel al doordrongen van schuldbesef. Van die God mag niks. En je mag van Hem zeker geen fouten maken of domme dingen doen.
Deze God is een Alziend Oog, dat nooit eens toeknijpt. Genadeloos registreert het hoe je je belastingaangifte iets teveel in je voordeel invult, fantaseert over je mooie buurvrouw, of met een leugentje om bestwil onder een afspraak uitkomt.
Angst voor de mythe. Of de zoektocht naar de ‘historische Jezus’ (boekbespreking)
Uitgelicht
Posted in Categorieën, Jezus, theologie
Bespreking van
Arne Jonges, Angst voor de mythe. Of de zoektocht naar de ‘historische Jezus’, Van Warven: Kampen 2018, in: Schrift. Tijdschrift over de bijbel. Jg 50, nummer 2, mei 2018, pp. 60-61.
Met Angst voor de Mythe heeft de vrijzinnige emeritus-predikant Arne Jonges een eerbetoon aan zijn grootvader, de nieuwtestamenticus G.A. van den Bergh van Eijsinga (1874 – 1957) willen brengen. Deze verdedigde de stelling dat het christendom is ontstaan uit een verlossingsmythe die in de vroege kerk werd terug geprojecteerd in de historische figuur van Jezus van Nazareth. Die Jezus, concludeerde hij, heeft nooit bestaan. Lees verder »
Opnieuw beginnen. De Vrijzinnige Lezing, 16 maart 2018 (uitgebreide versie)
18 zondag mrt 2018
Posted in Categorieën, christendom, religie, spiritualiteit, theologie
Frits de Lange
„Die Leben-Jesu-Forschung ist eine Wahrhaftigkeitstat des protestantischen Christentums.“ (Albert Schweitzer)[1]
„… if historical reconstruction is often a minefield, historical Jesus reconstruction is all mine, no field.‘ (John Dominic Crossan)[2]
‘Reject God but Follow Jesus’
Ik weet niet of hij er nog staat: Londen, Hyde Park, Speaker’s Corner, zondagmiddag.[3] Op de zeepkist staan lekenpredikers die het eeuwig zielenheil beloven, of die de stelling nemen in het politieke debat van het moment. Ik heb een zwak voor de man met het bord ‘Christian Atheism’ om zijn schouders en de tekst ‘Reject God But Follow Jesus’ aan zijn voeten. Tussen de fanatieke moslims zwaaiend met de Koran en christelijke doempredikers hevig gesticulerend met hun Bijbel neemt hij theologisch een opmerkelijke positie in. Als toehoorder word je in een soort double bind meegenomen: Religie nee, Jezus ja. Hoe verzin je het?
Opnieuw beginnen. De Vrijzinnige Lezing (Geertekerk, Utrecht, 16 maart 2018)
Uitgelicht
Posted in Categorieën, christendom, spiritualiteit, theologie
[klik hier voor een uitgebreide versie met voetnoten]
„Die Leben-Jesu-Forschung ist eine Wahrhaftigkeitstat des protestantischen Christentums.“ (Albert Schweitzer)
„… if historical reconstruction is often a minefield, historical Jesus reconstruction is all mine, no field.‘ (John Dominic Crossan)
‘Reject God but Follow Jesus’
Ik weet niet of hij er nog staat: Londen, Hyde Park, Speaker’s Corner, zondagmiddag. Op de zeepkist staan lekenpredikers die het eeuwig zielenheil beloven, of die de stelling nemen in het politieke debat van het moment. Ik heb een zwak voor de man met het bord ‘Christian Atheism’ om zijn schouders en de tekst ‘Reject God But Follow Jesus’ aan zijn voeten. Tussen de fanatieke moslims zwaaiend met de Koran en christelijke doempredikers hevig gesticulerend met hun Bijbel neemt hij theologisch een opmerkelijke positie in. Als toehoorder word je in een soort double bind meegenomen: Religie nee, Jezus ja. Hoe verzin je het? Lees verder »
Ultralicht leven
Uitgelicht
Posted in Categorieën, christendom, Meditatief1, religie, spiritualiteit, theologie
(Column De Verwondering, december 2017)
Er staat nergens in de Bijbel dat Jezus lachte, maar hij moet een blij mens geweest zijn. Hij leefde immers als de vogels in de lucht en de lelies op het veld. Zonder dak boven zijn hoofd, maar ook zonder zorgen voor de dag van morgen. Voor een cursus ultralicht leven moet je bij hem zijn. Don’t worry be happy. Bij de mens Jezus dan wel, en niet bij de uitdrukkingsloze hemelse figuur die later van hem gemaakt is. De ‘historische Jezus’ die moderne bijbelwetenschappers overhouden als ze de verflagen van de geschiedenis eraf proberen te krabben, is een kunstenaar die danste op het ritme van het leven. ‘Maak je niet druk over wat je eet of over je kleren, zoek liever het Koninkrijk van God.’ Lees verder »
In onrust onderweg (collegiaal gesprek, PThUnie, jg 11, nr 3, november 2017, 10 – 13)
Uitgelicht
Posted in Categorieën, pelgrim, pelgrimage, religie, spiritualiteit, theologie
Rome, Jeruzalem en Santiago de Compostella – het zijn in deze contreien dé drie klassieke pelgrimsbestemmingen. PThU-docent Jodien van Ark liep de eerste twee, hoogleraar ethiek Frits de Lange schreef een boek, Heilige Onrust, naar aanleiding van de populariteit van de derde. Voor PThUnie gingen de twee PThU-collega’s met elkaar in gesprek over de theorie en de praktijk van het pelgrim-zijn.
Is iedereen tegenwoordig een pelgrim?
Frits de Lange: ‘In mijn boek gaat het met name om de pelgrim als metafoor: als ik thuis blijf en geen stap verzet, ben ik dan ook een pelgrim? Ik vind van wel. Maar daarnaast zijn er natuurlijk heel veel mensen die daadwerkelijk op pelgrimstocht gaan. Laatst had ik een bijeenkomst rond mijn boek in Vries, waar ik woon. Ik begon die avond met de vraag: welke mensen hebben hier Compostella gelopen? In die groep van honderd mensen waren dat er vijf of zes. En daarna vroeg ik: wie is er één handdruk verwijderd van iemand die Compostella heeft gelopen? Iedereen stak zijn hand op!’ Lees verder »
“Hoogtij” radio interview RTVOost, 30 juli 2017
Uitgelicht
Posted in christendom, leven, pelgrim, pelgrimage, spiritualiteit, theologie
De moderne pelgrim als beeld van mens onderweg, radio interview RTVOost, “Hoogtij”, zondag 30 juli 2017 (gesprek van 3.20 min – 22.38 min).
Jezus is boos (Column De Verwondering, nr 2, juli 2017)
Uitgelicht
Posted in Categorieën, christendom, theologie
Het was ooit de blikvanger van een tentoonstelling over Christus in de moderne beeldende kunst: de tekening waaraan de Zuid-Afrikaanse kunstenares Marlene Dumas de titel ‘Jezus is boos’ meegaf. Een donker, paars aangelopen Christus kijkt je doordringend aan met priemende ogen. Dumas verbeeldde de nachtmerrie uit haar kinderjaren, de God van haar jeugd, een strenge, straffende Bovenmeester in de hemel. Een geloof waarin niets mag en alles zondig is. Lees verder »
Persbericht: “Heilige Onrust. Een pelgrimage naar het hart van religie”
Uitgelicht
Posted in christendom, leven, religie, spiritualiteit, theologie
Moderne pelgrim staat model voor ‘geloof zonder religie’
Groningse hoogleraar presenteert radicale theologie zonder dogma’s
Op 2 juni a.s. verschijnt Heilige onrust van de Groningse hoogleraar ethiek Frits de Lange. Daarin onderzoekt de – van huis uit gereformeerde – theoloog wat ‘geloven zonder religie’ behelst als je afscheid hebt genomen van een bovennatuurlijke werkelijkheid en je kiest voor dit leven. De Lange identificeert zich in zijn boek met moderne pelgrims, die binnenkort en masse weer op pad gaan.
Leven! (podcast Woord op Zondag december 2016)
29 donderdag dec 2016
Posted in leven, religie, spiritualiteit, theologie, Video
Alle vier afleveringen van de serie Woord op Zondag staan nu in de iTunes bieb (gratis te beluisteren of te downloaden).
IV. Gesprek met ds. Tom de Haan (25 december 2016)
III. Eeuwig leven (18 december 2016)
II. Anders, beter leven (11 december 2016)
I. Geloof in het leven (4 december 2016)
Hemelheimwee (Column De Verwondering, september 2016/3)
Uitgelicht
Posted in christendom, theologie
‘Heimwee naar de hemel’ heet een liedje van Maarten van Roozendaal. ‘Vroeger was de hemel gewoon een adres/ Waar je naartoe ging wanneer je leven klaar was.’ Je belt aan en iemand die je kent doet open. Je ziet je vader en je moeder en je dode vrienden weer. En alles is voor eeuwig goed. ‘’t Is een kinderlijk idee maar je groeit er overheen’, zingt Van Roozendaal dan, met ironie in zijn stem. Hij gelooft er niet meer in. Maar toch. Wat zou het prachtig zijn als we het nog wel konden. Het refrein wordt keer op keer herhaald: ‘Heimwee naar de hemel, heimwee naar de hemel.’ Lees verder »
En God sprak: ‘Ik besta niet’ (essay Letter & Geest, 11 juni 2016)
Uitgelicht
Posted in christendom, spiritualiteit, theologie
Dit essay (hieronder de tekst, maar hier ook als pdf) kreeg nogal wat publieke aandacht. Trouw ontving ingezonden brieven, ik kreeg zelf veel mails. Een aantal verontwaardigd, de meeste instemmend of met vragen, suggesties, of persoonlijke verhalen. Trouw publiceerde een aantal reacties, die ik hier weergeef. Een van collega Jan Muis (‘God is niet onder te brengen in simpele tegenstellingen’) de ander van van ds. A. van Houwelingen (‘God bestaat gelukkig wel degelijk’). Jean-Jacques Suurmond wijdde er zijn column (‘God zonder eigenschappen’) aan. De discussie inspireerde Pieter Geenen tot de volgende strip (Trouw 22 juni 2016):
-0-
“Ik hoorde een innerlijke stem die mijn naam riep. Ik stond stil en luisterde aandachtig naar wat wel de gewijde, stille stem van God moest zijn. Ik stond perplex toen God tot mij sprak en de drie simpele woorden herhaalde: “Ik besta niet.”
De tekst hierboven komt uit een performance van Peter Rollins, onderdeel van een viering van ikon, een door hem gestichte geloofsgemeenschap in Belfast. De groep komt niet samen in een kerk, maar in de Ierse pub, en er wordt geen kerkelijke liturgie gevolgd. Wat er gebeurt is de vrucht van de creativiteit van singer-songwriters, beeldende kunstenaars, dichters en performers. Rollins is – zo noemt hij zichzelf – a/theist: hij heeft niks met een God die bestaat. Hij staat een radicaal christendom voor, dat de godverlatenheid van Jezus aan het kruis tot uitgangspunt neemt. ‘Mijn God waarom hebt gij mij verlaten?’ De God-die-bestaat liet Jezus aan zijn lot over. Het christendom draaide daarna ook nog eens de zaken om: niet de God die bestaat, maar de stervende man aan het kruis, die is God.
Pelgrims zonder God (Kreta 2016)
28 zondag feb 2016
Posted in Categorieën, levensloop, spiritualiteit, theologie, Video
Pelgrims zijn we. Maar weten we nog waarom we onderweg zijn en waar naar toe? Godsdienstige tradities fungeerden ooit als wegwijzers. De hemel stond garant voor onze bestemming. Maar veel mensen ervaren de christelijke traditie als een knellende band en hebben niets (meer) met kerken en doctrines. Zij ervaren “God” als een woord zonder betekenis.
We moesten breken met wat achter ons ligt. Maar wat moeten we aan met onze onrust, ons verlangen, komen we ooit thuis en waar dan? Een studie- en bezinningsweek in de Academie op Kreta, van 28 augustus tot en met 3 september 2016. Er zijn nog een paar plaatsen beschikbaar. Een filmpje over wat ik denk te gaan doen:
Voor meer info, zie de Academie op Kreta, met het volledige programma.
BURN (IT) OUT
Uitgelicht
Posted in Categorieën, Meditatief1, spiritualiteit, theologie
(Column Het Vermoeden, winter 2015)
Ik ben al ja
ren bezig los te komen van het Voorzienige Opperwezen, maar ik krijg het moeilijk uit mijn systeem. Het is ook zo vertrouwd, zo geruststellend, zo veilig: de voorstelling van een alwetende God die de touwtjes in handen heeft en met alles zijn Ondoorgrondelijke Bedoeling heeft. Dat kinderlijke geloof achterlaten voelt toch alsof je een warm verlichte huiskamer verlaat en de donkere kou instapt. En ook ik ben bang in het donker. Lees verder »
‘Shit happens’ (column Het Vermoeden, zomer 2015)
Uitgelicht
Posted in spiritualiteit, theologie
Tags
Eindelijk toch gelukt om een beetje stoïcijn te worden, dacht ik bij mezelf. Ik had er na een lange werkdag ruim vier uur over gedaan om vanuit Amsterdam-Zuid thuis te komen, en was toch goed gemutst en sereen gebleven. Shit happens, nietwaar. Het voelde als een persoonlijke triomf dat ik ondanks het omreizen, de overvolle treinen, de paniek op perrons en de streep door mijn vrije avond mijn kalmte had weten te bewaren. Ik had me niet door mijn irritatie of teleurstelling laten leiden, maar me in het onvermijdelijke geschikt. Een geslaagde vingeroefening in emotiemanagement, met dank aan de NS.
Net verschenen: Loving Later Life. An Ethics of Aging (Eerdmans, 2015)
Uitgelicht
Posted in Categorieën, ouderdom, ouderen, senioren, spiritualiteit, theologie, zorg, zorgethiek
Is loving later life possible?
In our youth-obsessed culture, nobody enjoys growing old. We normally fear our own aging and generally do not love old people — they remind us that death is inescapable, the body frail, and social status transitory.
In Loving Later Life Frits de Lange shows how an ethics of love can acknowledge and overcome this fear of aging and change our attitude toward the elderly.
De Lange reframes the biblical love command this way: “We must care for the aging other as we care for our own aging selves.” We can encourage positive self-love by embracing life as we age, taking good care of our own aging bodies, staying good friends with ourselves, and valuing the last season of life. When we cultivate this kind of self-love, we are released from our aversion to growing old and set free to care about others who are aging — our parents, our relatives, and others in their final season of life.
$ 19.00 ISBN: 978-0-8028-7216-6
Te bestellen/ Order at Eerdmans, Grand Rapids MI
Why I wrote this book? Read my contribution to Eerdblog.
Pelgrimage van de ziel, Academie Kreta 2015
Uitgelicht
Posted in spiritualiteit, theologie
Van 30 augustus t/m 5 september 2015 leid ik weer een cursus op de Academie op Kreta. Nu met een meer spiritueel en theologisch programma. 
Hier de week
van dag tot dag.
Drie spirituele levenslessen van Simone Weil
01 woensdag okt 2014
Posted in Categorieën, spiritualiteit, theologie
Tags
Op donderdag 9 oktober a.s. geef ik een lezing
over drie spirituele levenslessen van Simone Weil.
Plaats: kerkgebouw “De Fontein” in Groningen.
Ik ga verder in op mijn boekje “Licht en Zwaar. Voor zwevers en andere spirituelen”, dat afgelopen najaar verscheen.
Uit de aankondiging:
“Hedendaagse spiritualiteit is veelal een poging om te ontvluchten aan de ondraaglijke lichtheid van het bestaan.
Frits de Lange bepleit een spiritualiteit die het dagelijkse bestaan niet ontvlucht, maar omarmt.
Hij gaat daarbij te rade bij een tegendraadse vrouw,de filosofe Simone Weil(1909-1943).
Opgegroeid in een agnostisch joods milieu, wordt zij – geraakt door de ervaring van Christus ‘in de lijdenden’ – een mystica tegen wil en dank.
Na haar dood verwierf zij bekendheid door haar publicaties,waaronder Zwaartekracht en genade.
Typerend voor haar is een spiritualiteit die onlosmakelijk is verbonden met het lichaam en de aarde.”
Donderdag 9 oktober om 20.00 uur in De Fontein. Eikenlaan 255, 9741 EZ Groningen
Tel. 050-573 11 88
Aanmelding bij ds. Marga Baas: marga.baas@home.nl
“Een spiritualiteit van het lichaam”
27 donderdag feb 2014
Posted in spiritualiteit, theologie
“Een spiritualiteit dus, niet van de geest, maar vooral van het lichaam, spiritualiteit down-to-earth.”
Taede Smedes schreef op zijn blog een mooie recensie van mijn boekje Licht en Zwaar. Voor zwevers en andere spirituelen.
Kernachtig samengevat, en haarfijn aangevoeld waar het mij om te doen is.
“Waar blijf ik met dat licht” (interview Volzin)
Uitgelicht
Posted in Categorieën, levenseinde, Meditatief1, ouderdom, spiritualiteit, theologie
Over: Hans Andreus’ “Laatste gedicht”. (tekst: Bert van der Kruk)
“Mijn promotor Gerard Rothuizen was een grote fan van het werk van Hans Andreus. Hij vond dat ooit nog eens iemand moest promoveren op de rol van het licht bij Andreus. Bij mijn weten is dat nog niet gebeurd. Zelf heb ik er wel ooit een preek aan gewijd en zo de ereschuld aan Rothuizen ingelost. Het licht is bij Andreus een soort religieuze categorie, een sacrament. Lees verder »
‘Accepteer de zwaartekracht’ (Interview Nederlands Dagblad, 17 januari 2014)
17 vrijdag jan 2014
Posted in Categorieën, spiritualiteit, theologie
Tags
God is alleen aanwezig als liefde in deze wereld, Hij grijpt niet in, geloofde mystica Simone Weil. Juist daarin ervoer zij Gods voorzienigheid. Ethicus Frits de Lange schrijft in een essay voor de Maand van de Spiritualiteit waarom hij het grotendeels met haar eens is.
Door Maurice Hoogendoorn
‘Lichter leven’ is het thema van de Maand van de Spiritualiteit, die vorige week van start is gegaan. ‘Geen mens wil een zwaar leven. We willen zweven’, zegt Frits de Lange, hoogleraar Ethiek aan de Protestantse Theologische Universiteit in Groningen. ‘Maar wie daarbij de natuurlijke wetmatigheden uit het oog verliest, kan zomaar te pletter vallen. Net als de mythologische figuur Icarus, die hoger en hoger wilde vliegen maar uiteindelijk neerstortte omdat hij te dicht bij de zon kwam.’
‘Knielen, het meest aardse dat er is’
14 dinsdag jan 2014
Posted in Categorieën, spiritualiteit, theologie
Tags
Door Tjerk de Reus
Frits de Lange besloot de kont tegen de krib te gooien toen de uitgever hem vroeg iets te schrijven voor de Maand van de Spiritualiteit. Met het thema ‘Lichter leven’ kon hij niet zoveel beginnen. Juist die ‘spiritualiteit light’, die overal gepropageerd wordt, vindt hij heilloos. Zijn eigen essay moest een andere geest ademen. Maar welke? Ontsnappen uit de werkelijkheid wilde hij in geen geval, vertelt hij. ‘Spiritualiteit als een soort escape kom je wel overal tegen, met de suggestie dat je het leven dan een beetje beter aankunt. Ik dacht, een beetje recalcitrant, laat ik kiezen voor ‘zwaarder leven’, dus voor een spiritualiteit die je leert om te dealen met de zwaarte van het bestaan. Min of meer vanzelf kwam ik uit bij het werk van Simone Weil (1909-1943), een Franse gelovige filosofe, eigenlijk een mystica. Over haar werk schreef ik begin jaren negentig al een boek en in de loop der jaren bleef Weil mij steeds begeleiden, ik las nog altijd in haar werk. Uit de aantekeningen van Weil is na haar dood een boek samengesteld: Le pesanteur et la grace, zwaartekracht en genade. Daar heb je dus die zwaarte, verbonden met het besef van genade.
Onderweg (interview EO radio 11 januari 2014)
12 zondag jan 2014
Posted in spiritualiteit, theologie
Henk van Steeg in gesprek met Frits de Lange, Hoogleraar Ethiek aan de Protestantse Theologische Universiteit (PTHU).
“Het leven is een labyrint. Geen doolhof!” Telkens als je denkt: nu ben ik er, nu begrijp ik het leven, blijkt dat je toch weer langs andere paden moet voordat je thuis komt. Aldus theoloog en ethicus Frits de Lange tegen presentator Henk van Steeg in het nieuwe EO-radio5-programma Onderweg. De Lange pleit in de pas begonnen Maand van de Spiritualiteit voor een aardse vorm daarvan: ‘Je kunt pas vrij zijn als je weet dat je schepsel bent, als je de wetten van het leven erkent. Als je beseft dat je géén god bent in het diepst van je gedachten.’ Hij ontdekte de beperkingen van de gereformeerde traditie en leerde veel van de Franse filosofe en mystica Simone Weil.
‘Onderweg’ brengt wekelijks op zaterdagavond een ontmoeting met inspirerende Nederlanders over hun levensweg, hun passie, hun geloof en hun twijfel.
Het gesprek met Frits de Lange werd uitgezonden zaterdagavond 11 januari om 20.00 uur op Radio 5 en is te beluisteren en te bekijken via deze webpagina.