De heilige onrust van de pelgrim (Omnes, najaar 2018)

Uitgelicht

Pelgrims geloven met hun voeten. Hun rugzak is hun altaar, hun reisgids hun missaal, hun wandelschoenen zijn heilige voorwerpen en hun blaren zijn hun stigmata. Geloof is aards geworden en lichamelijk.

Duizenden kiezen er jaarlijks voor om een paar weken of maanden langs eeuwenoude routes naar Santiago de Compostella, Rome of verder te lopen. Sommigen gaan op pad na een persoonlijke crisis, of als begin van hun pensioen. Ze zoeken zichzelf, het contact met de natuur, met de geschiedenis, met anderen. Anderen doen het simpelweg omdat ze het gedaan willen hebben. Wat bezielt deze nieuwe pelgrim?

Een beknopte samenvatting van het boek HEILIGE ONRUST, een pelgrimage naar het hart van religie.  Lees verder »

Wittgenstein’s hut (Column PThUnie, 2018 #3)

Uitgelicht

Op vakantie verblijven we een paar nachten in Skjolden, aan eind van de Sognefjord, 200 km diep in Noorwegen. Ik zie op een oriëntatiepunt dat we 3,7 kilometer van de hut zitten die de filosoof Ludwig Wittgenstein daar voor zichzelf bouwde, en waar hij zijn Tractatus Logico-philosophicusen Philosophische Untersuchungenuitdacht.

Wittgenstein – als architect geschoold – ontwierp en bouwde het huisje in 1913/1914, en kwam er, tot zijn dood in 1951, meerdere malen terug. Na die tijd verviel het en tot voor kort waren alleen de fundamenten ervan nog over.

Ik had in deze vakantie boeken bij me van Thomas Merton, de monnik en mysticus.  Ook Wittgenstein had iets van een monnik en een mysticus. Lees verder »

Genadeloos (Column De Verwondering #3, 2018)

Uitgelicht

‘Pas op kleine handjes wat je doet… ‘ ‘Pas op kleine voetjes waar je loopt… ‘ Pas op kleine oortjes wat je hoort…’  – zo gaat een oud, christelijk kleuterversje. Een vreselijk liedje. Het refrein eindigt met: ‘Want er is EEN in de hemel die alles ziet wat je doet.’ Drie of vier jaar ben je, en dan wordt je prille kinderziel al doordrongen van schuldbesef. Van die God mag niks. En je mag van Hem zeker geen fouten maken of domme dingen doen.

Deze God is een Alziend Oog, dat nooit eens toeknijpt. Genadeloos registreert het hoe je je belastingaangifte iets teveel in je voordeel invult, fantaseert over je mooie buurvrouw, of met een leugentje om bestwil onder een afspraak uitkomt.

Lees verder »

De Preek van de Eeuw (Column PThUnie, juli 2018)

Uitgelicht

De bruiloft van prins Harry en Meghan Markie op 19 mei 2018 zal herinnerd worden als de bruiloft van de preek. Bisschop Michael Curry hield, zoals alleen Afro-Amerikaanse voorgangers dat kunnen, een meeslepend en vurig pleidooi voor de liefde. ‘Love is the way… Liefde is niet zelfzuchtig, en als ze een offer brengt, krijgt ze bevrijdende kracht en kan ze de wereld veranderen’, klonk het over de hoofden van het bruidspaar heen. Het was alsof Martin Luther King’s visioen uit 1963 (‘I  have a dream…’) weer tot leven kwam.

De bisschop stal het hart van miljoenen. En terecht. In mijn Facebook bubbel waren collega predikanten lovend en natuurlijk ook een tikkeltje jaloers. Zo zouden ze zelf ook graag een huwelijkspreek willen houden: bezield en uit het hoofd. Maar het belangrijkste was natuurlijk dat het evangelie weer eens voor een wereldpubliek had geklonken. Liefde is de weg! Jezus begon met die boodschap een revolutie in de geschiedenis van de mensheid, stelde Curry. De liefde van God is een macht die de wereld kan veranderen. Buurten en gemeenschappen, regeringen en naties, bedrijfsleven en de financiële sector – als de liefde het daar voor het zeggen krijgt is er geen armoede meer en zijn de zwaarden tot ploegscharen omgesmolten. Lees verder »

Ja!

Uitgelicht

(Column De Verwondering, 2018 #2)

Nee zeggen ligt ons beter dan ja. ‘Nee, ik denk er anders over dan jij.’ ‘Neen, je ziet het volgens mij verkeerd.’ ‘Neen, het is niet zoals je denkt.’ Ons neen schept duidelijkheid. We weten weer waar we staan. Als we eens ja zeggen, voegen we er meestal gauw een ‘maar’ aan toe. ‘Ja, maar…’ Neen zeggen is onze persoonlijke identiteitspolitiek: door duidelijk te markeren wie we niet zijn, zijn we tenminste iemand.

We zijn zo vertrouwd met de reflex waarmee we ons afgrenzen tegen anderen dat we niet eens in de gaten hebben dat we er een geloof van hebben gemaakt. Het neo-liberalisme is de religie van dit verinnerlijkte wantrouwen. We geven het zelfs aan onze kinderen op school mee: onderscheid je van anderen, ‘maak het verschil’! Lees verder »

Voor eeuwig zeventien (Column Gerôn, juni 2018)

Uitgelicht

Wat is jouw absolute leeftijd? Harry Mulisch – zelf voor eeuwig zeventien – kwam op het idee in de jaren zestig. „Ik bedacht me dat iedereen een ‘absolute leeftijd’ moest bezitten, die nooit veranderde. Een leeftijd die eerder wordt bepaald door emotie en karakter. Zo was het voor mij onmiddellijk duidelijk dat Jan Hein Donner, mijn boezemvriend, de absolute leeftijd van twee jaar had.” Cees Nooteboom werd in De Herenclub, de groep vrienden met wie Mulisch decennialang op maandagavond dineerde, juist op twee en zeventig geschat. Henk Hofland hield het voor zichzelf op twaalf. Kees van Kooten heb ik horen zeggen dat zijn absolute leeftijd acht was – hij kon zich moeiteloos verplaatsen in de wereld van zijn achtjarige kleinzoon. En toneelregisseur Johan Simon had het in Zomergasten over de jong overleden acteur Jeroen Willemse als iemand die met een ‘oude ziel’ geboren was. Lees verder »

Angst voor de mythe. Of de zoektocht naar de ‘historische Jezus’ (boekbespreking)

Uitgelicht

Tags

Bespreking van

Arne Jonges, Angst voor de mythe. Of de zoektocht naar de ‘historische Jezus’, Van Warven: Kampen 2018, in: Schrift. Tijdschrift over de bijbel. Jg 50, nummer 2, mei 2018, pp. 60-61.

Met Angst voor de Mythe heeft de vrijzinnige emeritus-predikant Arne Jonges een eerbetoon aan zijn grootvader, de nieuwtestamenticus G.A. van den Bergh van Eijsinga (1874 – 1957) willen brengen. Deze verdedigde de stelling dat het christendom is ontstaan uit een verlossingsmythe die in de vroege kerk werd terug geprojecteerd in de historische figuur van Jezus van Nazareth. Die Jezus, concludeerde hij, heeft nooit bestaan. Lees verder »

Opnieuw beginnen. De Vrijzinnige Lezing, 16 maart 2018 (uitgebreide versie)

Frits de Lange

 „Die Leben-Jesu-Forschung ist eine Wahrhaftigkeitstat des protestantischen Christentums.“ (Albert Schweitzer)[1]

„… if historical reconstruction is often a minefield, historical Jesus reconstruction is all mine, no field.‘ (John Dominic Crossan)[2]

 ‘Reject God but Follow Jesus’

Ik weet niet of hij er nog staat: Londen, Hyde Park, Speaker’s Corner, zondagmiddag.[3] Op de zeepkist staan lekenpredikers die het eeuwig zielenheil beloven, of die de stelling nemen in het politieke debat van het moment.  Ik heb een zwak voor de man met het bord ‘Christian Atheism’ om zijn schouders en de tekst ‘Reject God But Follow Jesus’ aan zijn voeten. Tussen de fanatieke moslims zwaaiend met de Koran en christelijke doempredikers hevig gesticulerend met hun Bijbel neemt hij theologisch een opmerkelijke positie in. Als toehoorder word je in een soort double bind meegenomen: Religie nee, Jezus ja. Hoe verzin je het?

Lees verder »

Opnieuw beginnen. De Vrijzinnige Lezing (Geertekerk, Utrecht, 16 maart 2018)

Uitgelicht

[klik hier voor een uitgebreide versie met voetnoten]
 „Die Leben-Jesu-Forschung ist eine Wahrhaftigkeitstat des protestantischen Christentums.“ (Albert Schweitzer)

„… if historical reconstruction is often a minefield, historical Jesus reconstruction is all mine, no field.‘ (John Dominic Crossan)

 ‘Reject God but Follow Jesus’

Ik weet niet of hij er nog staat: Londen, Hyde Park, Speaker’s Corner, zondagmiddag. Op de zeepkist staan lekenpredikers die het eeuwig zielenheil beloven, of die de stelling nemen in het politieke debat van het moment.  Ik heb een zwak voor de man met het bord ‘Christian Atheism’ om zijn schouders en de tekst ‘Reject God But Follow Jesus’ aan zijn voeten. Tussen de fanatieke moslims zwaaiend met de Koran en christelijke doempredikers hevig gesticulerend met hun Bijbel neemt hij theologisch een opmerkelijke positie in. Als toehoorder word je in een soort double bind meegenomen: Religie nee, Jezus ja. Hoe verzin je het? Lees verder »

Kinderspel

Uitgelicht

(Column De Verwondering #1, 2018)

Ook al was ik ooit fan van The Doors, ik heb me nooit aan de psychedelische drugs gewaagd waaraan de band zijn naam te danken had. Ze werden lead-zanger Jim Morrison in 1971 uiteindelijk ook fataal. De naam van de band verwees naar The Doors of Perception, titel van een essay van goeroe-schrijver Aldous Huxley. Hij beschrijft daarin hoe je de ‘Poorten van de Waarneming’ wijd open kunt zetten met mescaline en LSD. Wat je dan niet allemaal kunt ervaren! Huxley haalde de titel op zijn beurt weer bij een gedicht van William Blake vandaan:

“If the doors of perception were cleansed every thing would appear to man as it is, Infinite. For man has closed himself up, till he sees all things thro’ narrow chinks of his cavern.”

Lees verder »

Opnieuw beginnen. De Vrijzinnige Lezing 16 maart 2018.

Uitgelicht

Op vrijdag 16 maart 2018 mag ik de tweede Vrijzinnige Lezing verzorgen, met als titel:

‘Opnieuw beginnen. Radicale theologie tussen vrijzinnigheid en orthodoxie’

In deze lezing wil ik verkennen of een radicaal nieuw begin mogelijk is voor de christelijke theologie. In de overtuiging (1) dat het daarin blijft draaien om Jezus van Nazareth, maar dat (2) we verraad aan hem plegen als we opnieuw een religie van hem maken.

Manuela Kalsky en Wouter Slob dienen mij van repliek.

Praktische informatie:
Datum: 16 maart 2018
Locatie: Geertekerk Utrecht
Tijd: de lezing begint om 20.00 uur, de kerk is open vanaf 19.30 uur
Opgave: via deze website

Ultralicht leven

Uitgelicht

(Column De Verwondering, december 2017)

Er staat nergens in de Bijbel dat Jezus lachte, maar hij moet een blij mens geweest zijn. Hij leefde immers als de vogels in de lucht en de lelies op het veld. Zonder dak boven zijn hoofd, maar ook zonder zorgen voor de dag van morgen. Voor een cursus ultralicht leven moet je bij hem zijn. Don’t worry be happy. Bij de mens Jezus dan wel, en niet bij de uitdrukkingsloze hemelse figuur die later van hem gemaakt is. De ‘historische Jezus’ die moderne bijbelwetenschappers overhouden als ze de verflagen van de geschiedenis eraf proberen te krabben, is een kunstenaar die danste op het ritme van het leven. ‘Maak je niet druk over wat je eet of over je kleren, zoek liever het Koninkrijk van God.’ Lees verder »

In onrust onderweg (collegiaal gesprek, PThUnie, jg 11, nr 3, november 2017, 10 – 13)

Uitgelicht

Rome, Jeruzalem en Santiago de Compostella – het zijn in deze contreien dé drie klassieke pelgrimsbestemmingen. PThU-docent Jodien van Ark liep de eerste twee, hoogleraar ethiek Frits de Lange schreef een boek, Heilige Onrust, naar aanleiding van de populariteit van de derde. Voor PThUnie gingen de twee PThU-collega’s met elkaar in gesprek over de theorie en de praktijk van het pelgrim-zijn.

Is iedereen tegenwoordig een pelgrim?

Frits de Lange: ‘In mijn boek gaat het met name om de pelgrim als metafoor: als ik thuis blijf en geen stap verzet, ben ik dan ook een pelgrim? Ik vind van wel. Maar daarnaast zijn er natuurlijk heel veel mensen die daadwerkelijk op pelgrimstocht gaan. Laatst had ik een bijeenkomst rond mijn boek in Vries, waar ik woon. Ik begon die avond met de vraag: welke mensen hebben hier Compostella gelopen? In die groep van honderd mensen waren dat er vijf of zes. En daarna vroeg ik: wie is er één handdruk verwijderd van iemand die Compostella heeft gelopen? Iedereen stak zijn hand op!’ Lees verder »

De pijnboomkever (Column PThUnie jg 11, no 3, november 2017)

Uitgelicht

 

We hadden een prachtige vakantie in Vancouver en de Rocky Mountains. We combineerden het met familiebezoek, en benijdden de neven en nichten om de adembenemende wildernis te midden waarvan ze leefden. Eindeloze, ongerepte natuur. Hoewel, ongerept? Er woedden deze zomer bosbranden, heviger dan ooit tevoren. We zagen de gletsjers aan de Ice Field Park Way zienderogen smelten. En de anders zo groene berghellingen kleurden bruin van de dode pijnbomen, aangevreten door de pine beetle die in normale winters doodvriest. De bomen hebben te weinig weerstand door de droogte. En het is te warm, wereldwijd te warm. Lees verder »

Het Vermoeden, 1 oktober 2017

Frits de Lange, hoogleraar ethiek aan de PthU, is zelf bepaald geen wandelaar. Toch liet hij zich voor zijn nieuwe boek Heilige onrust inspireren door de moderne pelgrim. De hedendaagse pelgrimage is springlevend. Zo maken jaarlijks meer dan een kwart miljoen mensen de tocht naar Santiago de Compostela. Wat is het dat deze mensen in beweging zet? En wat brengt de tocht hun?

Lees verder »

Bevroren tranen (Column De Verwondering, no. 3, sept. 2017)

Uitgelicht

In herinneringscentrum Kamp Westerbork staan twee glazen tranen op marmeren sokkels. Het kunstwerk Bevroren Tranen is gemaakt door Truus Menger, kunstenares en oud-verzetsstrijdster. De kleinste traan is onbeschreven. Op de tweede traan staan namen gegraveerd van joodse en Sinti kinderen die zijn gedeporteerd uit kamp Westerbork. In 2016 werd de kleinste traan gestolen. Hij is sindsdien spoorloos. Inmiddels is hij door een replica vervangen. Wat bezielde toch de dief? vraag ik me af. Lees verder »

Recensies “Heilige Onrust”

Uitgelicht

Trouw 14 juni 2017:  ‘Uitstekend onderbouwd afscheid van de hemel als ode aan het leven’ (Pauline Weeseman)

Taede A. Smedes, 7 juni 2017, Geloven is “je overgeven aan het Leven”

Bert Altena, juni 2017, ‘Heilige Onrust’

De Nieuwe Koers.nl, 19 juli 2017: Verslag van een afbraakproces (Tjerk de Reus)

Volzin (2017, no. 8), 24 juli 2017 De reis is de bestemming (Anouschka van Wettum)

Dominicanen Nederland, juli 2017, ‘De “heilige Onrust” van velen’ (Thijs Caspers)

 

Leven alsof de hemel niet bestaat

Uitgelicht

Een deel van het laatste hoofdstuk van mijn Heilige Onrust. Een pelgrimage naar het hart van religie (Ten Have 2017) werd op 2 juni 2017 als voorpublicatie in Trouw’s Letter & Geest opgenomen.

Het riep veel reacties op – ingezonden brieven en opiniestukken van A. van Houwelingen en Martine Olthoff. Columnisten Stevo Akkerman, Ephimenco, Ger Groot en Stijn Fens deden hun duit in het zakje, en zelfs de Ombudsman van de krant, Adri Vermaat, wijdde er een beschouwing aan, zij het niet over de inhoud maar over de kop die de L&G – redactie erboven zette.

Tenslotte kwam Anton Dingeman nog met een mooie cartoon als slotakkoord:

 

Compostela (Column PThUnie, 2017)

Uitgelicht

Het was de eerste vraag van de uitgever,  toen ik met het plan voor een boek rond de pelgrimage naar Santiago de Compostela bij haar kwam: ‘….en heb je hem zelf gelopen?’  ‘Nee’, moest ik erkennen, ‘ik ben niet zo loper’. Al jarenlang ben ik gefascineerd door de Camino, maar ik ben er nog niet toegekomen zelf de wandelschoenen aan te trekken. Iedereen kent in zijn of haar omgeving wel iemand die de pelgrimsroute, of een deel ervan, heeft gelopen of gefietst, want hij is ongekend populair. Duizenden kiezen er jaarlijks voor om een paar weken of maanden langs de eeuwenoude route door Zuid Frankrijk, de Pyreneeën en Noord Spanje naar Santiago te lopen, of nog verder, naar Finisterra aan de oceaan. Sommigen gaan op pad na een persoonlijke crisis, of als begin van hun pensioen. Ze zoeken zichzelf, het contact met de natuur, met de geschiedenis, met anderen. Anderen doen het simpelweg omdat ze het gedaan willen hebben. Weinigen ondernemen de tocht nog om de redenen waarom de pelgrims het vroeger deden: als boetedoening voor hun zonden en om de aanbidding van de relikwieën van de heilige Jacobus. Het gaat de nieuwe pelgrim niet meer om zijn eeuwige zielenheil, maar om een persoonlijke transformatie. Lees verder »

Jezus is boos (Column De Verwondering, nr 2, juli 2017)

Uitgelicht

Het was ooit de blikvanger van een tentoonstelling over Christus in de moderne beeldende kunst: de tekening waaraan de Zuid-Afrikaanse kunstenares Marlene Dumas de titel ‘Jezus is boos’ meegaf. Een donker, paars aangelopen Christus kijkt je doordringend aan met priemende ogen. Dumas verbeeldde de nachtmerrie uit haar kinderjaren, de God van haar jeugd, een strenge, straffende Bovenmeester in de hemel. Een geloof waarin niets mag en alles zondig is. Lees verder »

Tom de Haan – 2 juni 2017, Presentatie Heilige Onrust, Keizersgrachtkerk Amsterdam

1) De Veerman
Je zult maar in Santiago geboren zijn. Kun je nooit meer besluiten er heen te lopen, zoals Stevo Akkerman bijvoorbeeld. Die schreef maandag in Trouw dat hij wandelschoenen kocht voor zijn pelgrimage. Hij overweegt zelfs, terwijl hij zuinig moet zijn met bagage, Frits boek mee te nemen. Ik lees het, en denk: Doe dat niet!
Dat komt omdat ik theoloog ben, en altijd twijfel of ik nu meer moet studeren op heilige teksten, of er op uit moet en meer moet gaan leven en ervaren. En ik neig naar het laatste: De camino gaat boven het boek. Benieuwd hoe Frits daar zelf over denkt. Maar ik vermoed dat hij ook denkt: Er is een tijd om te pelgrimeren, en een tijd om te lezen.

Lees verder »

Impressie boekpresentatie ‘Heilige Onrust’, 2 juni 2017, Keizersgrachtkerk, A’ dam

Uitgelicht

Op 2 juni werd ‘Heilige Onrust’ ten doop gehouden in de Keizersgrachtkerk te Amsterdam.

Strak georganiseerd door uitgever Ten Have en redacteur Regine Dugardyn, met verve  en zwier geleid door Gerhard Scholte, de gastvrije predikant van de KG en Kamper jaargenoot en vriend.

Er werd mooi en diep gesproken door Tom de Haan, stadspredikant te Haarlem (zijn tekst vindt u hier) en programmamaker Sophie Frankenmolen.

Dichter Joost Baars las voor uit zijn fascinerende bundel Binnenplaats.

Ik moch het eerste exemplaar van mijn boek overhandigen aan mijn broer Wim.

En er werd betoverend op de gitaar gespeeld door Mirek Walton. Een fotoimpressie.

Lees verder »

De pelgrim 2.0 (interview Nederlands Dagblad 2 juni 2017)

Uitgelicht

De moderne pelgrim hoort een roepstem in zijn hart en komt in beweging. Dat is de essentie van geloven, volgens ethicus Frits de Lange.

Ruim een kwart miljoen mensen liep in 2015 (een deel van) de pelgrimsweg naar Santiago de Compostela. Verreweg de meesten doen dat niet meer als boetedoening, om met God in het reine te komen. Maar waarom dan wel?

Frits de Lange (1955), hoogleraar ethiek aan de Protestantse Theologische Universiteit, schreef er een boek over. De moderne pelgrim fascineert hem. Oude geloofszekerheden zijn verdampt; de meeste mensen kunnen niks meer met Bijbel of traditie. Maar de behoefte aan spirituele verdieping is niet weg.

Op de camino (de weg) komen pelgrims zichzelf tegen en elkaar. En ze komen veranderd terug.

Lees verder »

“De wereld heeft ongelooflijk veel geloof nodig” (Interview Nieuwwij.nl, 31 mei 2017)

Uitgelicht

In Trouw van afgelopen zaterdag al een deel van je boek met daarboven de kop: ‘Er is maar één leven. Dit!’ En: ‘Eerst nam hij afscheid van de persoonlijke God. Nu zegt de protestantse hoogleraar Frits de Lange de hemel vaarwel’. Klopt dit laatste wel?
“Ik was zelf hoogst ongelukkig met deze framing door de Trouw-redactie. Ik noem dat het typische afscheidsdiscours: wat hou je nu ‘nog’ over? Je raakt ook steeds meer kwijt… Met zo’n zinnetje word je meteen in een geijkt narratief binnengezogen en weggezet. ‘Oh, dat is weer zo’n hoogleraar die van zijn geloof is gevallen.’ Terwijl ik zelf het gevoel heb dat ik een constructief begin aan het maken ben, door opnieuw woorden te zoeken voor wat geloof ten diepste is. Dat geldt ook voor zoiets als ‘het eeuwige leven’, in het laatste hoofdstuk uit het boek. Wat moet je je daarbij voorstellen, als het niet meer op de manier van – wat ik noem – de twee-wereldenmetafysica kan, die suggereert dat we nog een tweede wereld achter de hand hebben? Wat is ‘thuiskomen’ in de wereld van Einstein en Darwin?

Lees verder »

Persbericht: “Heilige Onrust. Een pelgrimage naar het hart van religie”

Uitgelicht

Moderne pelgrim staat model voor ‘geloof zonder religie’

Groningse hoogleraar presenteert radicale theologie zonder dogma’s

Op 2 juni a.s. verschijnt Heilige onrust van de Groningse hoogleraar ethiek Frits de Lange. Daarin onderzoekt de – van huis uit gereformeerde – theoloog wat ‘geloven zonder religie’ behelst als je afscheid hebt genomen van een bovennatuurlijke werkelijkheid en je kiest voor dit leven. De Lange identificeert zich in zijn boek met moderne pelgrims, die binnenkort en masse weer op pad gaan.

Lees verder »

Voltooid leven (Column PThUnie, april 2017)

Uitgelicht

Dr Els van Wijngaarden promoveerde afgelopen november op een spraakmakend onderzoek aan de UvH. Zij deed onderzoek naar ‘voltooid leven’ en interviewde 25 mensen met een actieve doodswens. Op het symposium naderhand mocht ik mijn indrukken weergeven. Het viel mij op dat de geïnterviewden het eigenlijk niet over de dood hebben, maar over het leven. Het leven, dat nu ze boven de zeventig zijn niet meer aan kunnen of willen. Liever dood, dan zo verder leven. Hun doodswens is geen doodsverlangen. Er is geen sprake van dat deze mensen hun leven hebben afgerond als een voltooid kunstwerk of een geklaarde klus. Ze hebben gewoon een rotleven.  Lees verder »

Lijden aan de liefde  (column De Verwondering, maart 2017)

Uitgelicht

Rond mijn zestiende hield ik een dagboek bij met – wat ik toen dacht – diepzinnige gedachten. Ik ben het kwijt, maar weet nog dat ik een keer zoiets schreef als: ‘het leven is te teer en te kwetsbaar om te leven. Zodra je het echt leeft, maak je het stuk.’ Een nogal wijsneuzige gedachte voor een puber, achteraf gezien. Maar het gevoel dat erbij hoorde is me altijd blijven vergezellen. Toen dacht ik vast aan het meisje waar ik van hield, de studie die ik wilde gaan volgen – als je je eenmaal vastlegt, kun je niet meer terug. Een vroege oprisping van wat psychologen tegenwoordig bindingsangst noemen. Veel twintigers en dertigers herkennen die vrees om zich definitief te binden aan een partner, aan vrienden, een baan.

Lees verder »

STERVEN GAAT NIET MEER VANZELF (interview Nieuwwij.nl 7 maart 2017)

Uitgelicht

Het vraagstuk over levensbeëindiging speelt in verkiezingstijd opeens een belangrijke rol. Er liggen meerdere vragen op tafel: wat is de kerntaak van de overheid wat betreft het leven van burgers? Beschermen of faciliteren? En hoe ver gaat zelfbeschikking in relatie tot wetgeving? Wat is de rol van religieuze politiek in een seculier domein? Nieuwwij interviewde Frits de Lange, hoogleraar Ethiek aan de Protestantse Theologische Universiteit (PThU): “De overheid – in de vorm van een door de wet gedekte ‘levenseindebegeleider’ – zou zich ver moeten houden van een oordeel over de zin en kwaliteit van iemands leven.”
Door: Enis Odaci

Lees verder »

Leven! (podcast Woord op Zondag december 2016)

Tags

, ,

Alle vier afleveringen van de serie Woord op Zondag staan nu in de iTunes bieb (gratis te beluisteren of te downloaden).

IV. Gesprek met ds. Tom de Haan (25 december 2016)

III. Eeuwig leven (18 december 2016)

II. Anders, beter leven (11 december 2016)

I. Geloof in het leven (4 december 2016)

HELEMAAL IN JE ELEMENT (jubileumboek ‘Plons’, therapeutisch zwembad Vries)

Uitgelicht

Voor je je eraan toevertrouwt, moet je wel iets overwinnen. Maar als je er één keer in bent, wil je er nooit meer uit.

Eerst even voelen met je hand, dan met je tenen, dan sprenkel je wat druppels over je buik, en dan… glij je er zomaar in. Je spieren ontspannen, je zweeft gewichtloos, je voelt je één worden met het water. De zwemmer.

Lees verder »

Zachte Machine

Uitgelicht

(Column De Verwondering december 2016)

Zou jij duizend jaar oud willen worden? Aubrey de Grey, een Britse wetenschapper, denkt dat het kan. Je kinderen zullen je al één keer, je kleinkinderen drie, vier keer overleven. ‘We’re gonna fix it!’  riep De Grey telkens enthousiast uit in een Studium Generale lezing voor een zaal vol jonge techneuten. Hartfalen, kanker, CVA’s, Alzheimer, broze botten – we gaan er nu nog dood aan, maar niet meer voor lang. De studenten bedachten de slimste vragen om de haalbaarheid van zijn utopie door te prikken, maar vergeefs. De Grey had zijn antwoord steeds klaar. ‘We’re gonna fix it!’

Lees verder »

Wat voltooid leven is? We weten het niet (bijdrage symposium Geertekerk, Utrecht 22 november 2016)

Uitgelicht

9789045033044-voltooid-leven-l-lq-fWat is voltooid leven? We weten het niet. Dat niet-weten maakt een wet die op die gedachte is gebaseerd niet uitvoerbaar.

Het bijzondere van het onderzoek van Els van Wijngaarden is dat zij wel mensen met een doodswens heeft geïnterviewd, maar dat het eigenlijk niet over de dood gaat, maar over het leven. Het leven dat deze mensen boven de zeventig niet meer aan kunnen of willen. Liever dood, dan zo verder leven. Hun doodswens is geen doodsverlangen. ‘Our study has shown that a so-called ‘completed life’ is not at all about ‘fulfillment’, ‘completeness’ or ‘wholeness’; instead, it is about existential suffering’, schrijft Van Wijngaarden in haar proefschrift. Er is geen sprake van dat deze mensen hun leven hebben afgerond als een voltooid kunstwerk of een geklaarde klus. Ze hebben gewoon een rotleven.  Lees verder »

Krasse Kunst

Uitgelicht

Ik was betrokken bij de start van het themaprogramma Lang Leve Kunst van van de fondsen RCOAK en Sluyterman van Loo. Willem Sluyterman van Loo maakte als onderdeel daarvan een serie van vier mooie, korte documentaires, Krasse Kunst, over ouderen en kunstbeoefening.Ik mocht er naast Hedy d’Ancona, Joris Slaets en Erik Scherder aan mee werken.
Kunst op recept:

Lees verder »

Hemelheimwee (Column De Verwondering, september 2016/3)

Uitgelicht

cover_dv03‘Heimwee naar de hemel’ heet een liedje van Maarten van Roozendaal. ‘Vroeger was de hemel gewoon een adres/ Waar je naartoe ging wanneer je leven klaar was.’ Je belt aan en iemand die je kent doet open. Je ziet je vader en je moeder en je dode vrienden weer. En alles is voor eeuwig goed. ‘’t Is een kinderlijk idee maar je groeit er overheen’, zingt Van Roozendaal dan, met ironie in zijn stem. Hij gelooft er niet meer in. Maar toch. Wat zou het prachtig zijn als we het nog wel konden. Het refrein wordt keer op keer herhaald: ‘Heimwee naar de hemel, heimwee naar de hemel.’ Lees verder »

We worden ouder, ja – maar wat is ‘oud’? (Woord & Dienst, special september 2016)

Uitgelicht

wd_09_cover-220x303pixDe demografische revolutie die zich voltrekt in de westerse samenleving is een unicum in de geschiedenis van de mensheid: voor het eerst overheersen de ouderen getalsmatig de jongeren.  Er is sprake van dubbele vergrijzing: steeds meer mensen worden oud, en ouderen worden steeds ouder.  Tegelijkertijd worden er steeds minder kinderen geboren. Gecombineerd met deze ontgroening leidt de vergrijzing tot ingrijpende veranderingen in de samenleving en plaatst zij ons voor grote uitdagingen. Pensioenen waren ooit bedoeld voor een korte levensavond; nu moeten ze zo’n dertig jaar (een derde van de gemiddelde levensduur) overbruggen en zijn er steeds minder werkers die het geld voor de AOW verdienen. En wie betaalt de dure zorg voor zieke ouderen, wie kijkt ernaar hen om?  De participatiesamenleving moet de verzorgingsmaatschappij vervangen, maar wordt zij ook meer dan een mooi ideaal? En hoe maken we die lang durende ouderdom tot een zinvolle levensfase, zodat we niet zo snel meer ‘klaar met leven’ zijn? Lees verder »

Recensie Loving later life –an ethics of aging, TGE

Lange F de. Loving later life –an ethics of aging. Grand Rapids (USA), William B. Eerdmans, 2015. 169 blz. (Engelstalig). ISBN: 978-0-8028-7216-6. Prijs: $ 19, 00.

Het fameuze chanson Les Vieux Amants van Jacques Brel is in Nederland vooral bekend geworden onder de titel ‘Liefde van Later’, in een prachtige vertaling van Lennaert Nijgh. Hoogleraar ethiek Frits de Lange heeft in zijn boek Loving later life op een geheel andere maar even originele wijze ‘de liefde voor later’ beschreven. Zijn kernpunt is dat veel van de problemen die we ervaren in en met de huidige ouderenzorg voortkomen uit het feit dat we in onze levensloop te weinig leren houden van onze oudere ik, en van de oudere ander. De Lange beargumenteert dit niet alleen vanuit de christelijke traditie waarin hij zelf geworteld is, maar evenzeer vanuit klassieke en hedendaagse filosofische teksten, en moderne gerontologische en geriatrische concepten, zoals ‘frailty’. De Lange heeft zo een interessant boek geschreven, dat aanbeveling verdient voor menig student en professionals in de ouderenzorg. Waarom? De notie van het gebrek aan liefde voor het oudere (kwetsbare) lichaam, maakt het nog alom aanwezige ‘ageisme’, van negatieve vooroordelen jegens ouderen, beter begrijpelijk. Het verklaart ook goed waarom studenten niet snel kiezen voor een beroep in de ouderenzorg. De Lange laat met passages uit de Bijbel, van theologen als Karl Barth, proza van Arthur Frank en poëzie van Yeats en Browning echter zien dat het ook mogelijk is liefdevol te verouderen. Juist in relatie tot de in onze cultuur weinig aantrekkelijk geachte kwetsbare oudere, biedt dat kansen voor een beter leven en betere hulpverlening. Meer leren houden van je eigen kwetsbaarheid en vervolgens van je kwetsbare naaste, predikt De Lange niet als simpel panacee, maar wel als alternatief paradigma voor onze technocratische gezondheidszorg. Dat doet hij op een wijze die ook voor niet-gelovigen, voor niet- christelijk en voor niet-filosofisch geschoolden de moeite waard is. Zoals Brel laat horen, laat De Lange lezen hoe liefdevol leven later kan zijn.

Prof. dr. Marcel Olde RikkertHoogleraar Geriatrie; Hoofd Afdeling Geriatrie/ Radboudumc Alzheimer CentrumRadboudumc, Nijmegen

Tijdschrift voor Geneeskunde en Ethiek, jaargang 26 – nr. 2 – 2016, p. 65

En God sprak: ‘Ik besta niet’ (essay Letter & Geest, 11 juni 2016)

Uitgelicht

Tags

, , , , , ,

Dit essay (hieronder de tekst, maar hier ook als pdf) kreeg nogal wat publieke aandacht. Trouw ontving ingezonden brieven, ik kreeg zelf veel mails. Een aantal verontwaardigd, de meeste instemmend of met vragen, suggesties, of persoonlijke verhalen. Trouw publiceerde een aantal reacties, die ik hier weergeef. Een van collega Jan Muis (‘God is niet onder te brengen in simpele tegenstellingen’) de ander van van ds. A. van Houwelingen (‘God bestaat gelukkig wel degelijk’). Jean-Jacques Suurmond wijdde er zijn column (‘God zonder eigenschappen’) aan. De discussie inspireerde Pieter Geenen tot de volgende strip (Trouw 22 juni 2016):

-0-

“Ik hoorde een innerlijke stem die mijn naam riep. Ik stond stil en luisterde aandachtig naar wat wel de gewijde, stille stem van God moest zijn. Ik stond perplex toen God tot mij sprak en de drie simpele woorden herhaalde: “Ik besta niet.”

ceci-est-un-dieu

De tekst hierboven komt uit een performance van Peter Rollins, onderdeel van een viering van ikon, een door hem gestichte geloofsgemeenschap in Belfast. De groep komt niet samen in een kerk, maar in de Ierse pub, en er wordt geen kerkelijke liturgie gevolgd. Wat er gebeurt is de vrucht van de creativiteit van singer-songwriters, beeldende kunstenaars, dichters en performers. Rollins is – zo noemt hij zichzelf – a/theist: hij heeft niks met een God die bestaat. Hij staat een radicaal christendom voor, dat de godverlatenheid van Jezus aan het kruis tot uitgangspunt neemt. ‘Mijn God waarom hebt gij mij verlaten?’ De God-die-bestaat liet Jezus aan zijn lot over. Het christendom draaide daarna ook nog eens de zaken om: niet de God die bestaat, maar de stervende man aan het kruis, die is God.

Lees verder »